Qarshi davlat universiteti tarix fakulteti

Fuqarolarning oʼzini-oʼzi boshqarish organlari. 1993 yil 2sentyabrda boʼlib oʼtgan Oliy 
Kengashning oʼn ikkinchi chaqiriq uchunchisessiyasida “Fuqarolarning oʼzini-oʼzi boshqarish 
organlari toʼgʼrisida”giQonun qabul qilindi bu hujjat qishloq, shaharcha va ovullar 
tarkibidatuziladigan fuqarolarning oʼzini-oʼzi boshqarish organlarining tuzilishi vaularning 
huquqiy holatini belgilab berdi.Fuqarolarning oʼzini-oʼzi boshqarish organlari davlat va 
jamiyatishlarini boshqarishda fuqarolarga koʼmaklashadilar. Ular oʼz hududlaridagiijtimoiy-
xoʼjalik vazifalarni hal etish, ommaviy-madaniy tadbirlaroʼtkazish, davlat hokimiyati va 
boshqaruv organlariga Respublika rahbariyativa hukumatining qarorlarini bajarish maqsadida 
fuqarolarnibirlashtiradi. 
Konstitutsiyada 
belgilab 
qoʼyilganidek, “shaharcha, qishloq 
vaovullarda, shuningdek, ular tarkibidagi mahallalarda hamda shaharlardagimahallalarda 
fuqarolarning yigʼinlari oʼzini-oʼzi boshqarish organlariboʼlib, ular ikki yarim yil muddatga rais 
(oqsoqol)ni uningmaslahatchilarini saylaydi. Oʼzini-oʼzi boshqarish organlarini saylashtartibi, 
faoliyatini tashkil etish hamda vakolat doirasi qonun bilanbelgilanadi”. 
Fuqarolar yigʼinini rais (oqsoqol) tegishli xalq deputatlari Kengashiyoki hokim bilan 
kelishilgan holda zaruratga qarab chaqiradi. Fuqarolaryigʼini shuningdek, xalq deputatlari 
Kengashi, hokim tomonidan yoki shuhududda yashayotgan fuqarolarning uchdan bir qismi 
tashabbusi bilanchaqirilishi mumkin.Yuqorida eslatilgan Qonunda fuqarolar yigʼini raisi 
(oqsoqol) vauning maslahatchilarini saylash tartibi belgilangan boʼlib, ularnifuqarolarning 
yigʼini (yigʼilishi) tegishli tuman, shahar hokimi bilankelishgan holda saylaydi. 
Demokratiyani yanada chuqurlashtirish. Ko`ppartiyaviylik. Mustaqillik yillarida 
O`zbekistonning ijtimoiy-siyosiy hayotida yuz bergan keng qamrovli o`zgarishlarni mushohada 
qilar ekanmiz, mamlakatda yangi demokratik qadriyatlar ildiz otganini, inson haq-huquqlari va 
uning erki asosi bo'lgan huquqiy davlat va fugarolik jamiyatiga mos zamonaviy tuzilmalar 
shaklianganini qayd qilmoq lozim. Ana shu nuqtayi nazardan kelib chiqib, eng avvalo 
demokrati-ya, uning jamiyat taraqqiyotida tutgan o`mi, hozirgi zamon jahon ijtimoiy-siyosiy 
jarayonlarining borishi va demokratik tamoyillar xususida fikrlashib olmoq lozim. Demokratiya 
kishilik tarixida insonning ongli hayoti boshlangan davrdan boshlab uning erk-u irodasini, 
xohish-istagini belgilaydi-gan mezon bolib kelmoqda. Albatta, bu borada kishilik jamiyati 
shakllanish davridan tortib to sivilizatsiyalashgan turmush tarzi, har jihatdan chuqur ildiz otgan 
davlatchilik va shu asosda ma'lum tartib-qoidaga kirib qolgan aniq yo`nalishlar o`rtasida katta 
farq bor. Chunki, asrlar mobaynida vaqt o`tgani sayin odamlar dunyo-qarashi o`zgarib, talab-
ehtiyojlari tabiiy ravishda oshib bordi. Bu insonning erkin va ozod yashash kabi ehtiyojining 
mahsulidir. Demokratiya bevosita jamiyat taraqqiyoti, uning siyosiy, huqu-qiy, ma'naviy va 
boshqa jihatlari bilan birga ana shu jamiyatni tash-kil etgan aholi umumiy dunyoqarashini o'zida 
mujassam etadi. Har qanday davlat o`z huquqiy asosiga, siyosiy rejimiga, boshqaruvidagi aniq 
tamoyillariga ega bo'lmasa, fixprolar esa o`z haq-huquqlarini himoya qilish bilan birga jamiyat 
va davlat oldidagi, o`z mamlakati istiqboli yogidagi vazifalari va burchlarini to`la anglab 

---

127 
olmagan taq-dirda demokratiya torn ma'nodagi mazmuniga va jahon tajribasida isbot qilingan 
mohiyatiga ega bo`la olmaydi. 
Mustaqillik yillarida davlat hayotining yangi demokratik huquqiy asoslari yaratildi. Davlat 
tushunchasi, uning ma'no, mohiyati tubdan o`zgardi. U islohotlarning bosh tashabbuskori hamda 
ulami muvofiqiashtiruvchi asosiy kuchga aylandi. Davlat bozor munosabatlariga vazminlik 
bilan, puxta o`ylangan holda, bosqichma-bosqich o`tishni amalga oshirmoqda. Yana shuni ham 
ta'kidlash lozimki, mustaqillik yillarida xalqimizning o`z xohish-irodasini erkin ifoda etishini 
ta'minlovchi saylov tizimi shakllandi va qonun bilan mustahkamlandi. Jumladan, dunyoda eng 
rivojlangan demokratik davlatlarda ham O`zbekistonda qabul qilingan «Saylovchilar