Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti begimov Obidjon Norboboyevich Issiqlik ta’minoti tizimida aktiv va passiv quyosh qurilmalarining samaradorligini asoslash
-rasm. Parnik tipidagi chuchitgichning tuzilish sxemasi
Download 5.12 Kb. Pdf ko'rish
|
Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti
|
2.9-rasm. Parnik tipidagi chuchitgichning tuzilish sxemasi.
Quyosh chuchutgichlarining eng sodda turi «issiq yashik» tipidagi bir nishabli parnik ko‘rinishidagi chuchitgich (2.9-rasm). «Issiq yashik»ning ichki tomoni qoraytirilgan maxsus yassi idish – qozonga 48 sho‘r suv 1 voronka 5 orqali qo’yiladi. Bir nishabli chuchitgichda shishali sirt 3 ni janubga qaratib, butun mavsum davomida quyosh radiatsiyasining maksimal tushuvini hisobga olgan holda gorizontga ma’lum burchak ostida qo‘yish kerak. O‘rta Osiyo territoriyasi uchun gorizontga nisbatan burchak 25-30 0 ni tashkil qiladi. Demak, sho’r suv va qozonning temperaturasi suv sirtidagi havoning va chuchitgich oynasi sirtining temperaturasiga qaraganda yuqori bo’ladi. Issiqlik o’tkazuvchanligi sababli sho’r suvning ustki qatlamlari va unga yaqin bo’lgan havo qatlamlari isiy boshlaydi. Sho’r suvning temperaturasi oshgan sari, bug’lanishi kuchayadi. Sho’r suv ustidagi suv bug’i va havo aralashmasi 2 da oyna sirtiga yaqin qatlamlarining temperaturasi ularning suv sathiga yaqin qatlamlarining temperaturasidan past bo’ladi. Shuning uchun suv bug’i va havo aralashmasining sho’r suv sirtiga yaqin qatlami yuqori tomonga harakatlansa, yuqoridagi qismi esa aksincha, pastga siljiy boshlaydi. Natijada chuchutgich ichida aralashma: 1. Quyosh parnik va issiqxonalarini tuzilishi va ishlash prinsipini biladi. 2. Issiqxonalarni issiqlik rejimlarini nazariy hisoblash yo‘llarini tushintirib beradi. 3. Issiqxona tuprog‘ida akkumlyatorida jamlanadigan energiyani hisoblash yo‘lini biladi. 4. Quyosh parnik va issiqxonalarini x/x da ishlatilishi to‘g‘risida ma’lumotga ega. Aholini yil davomida yangi sabzavot mahsulotlari bilan ta’minlash katta ahamiyatga ega ekanligi hammaga ma’lum. Ayniqsa qish va erta bahorda aholini bodiring, pomidor bilan ta’minlash zarur. Xuddi shu maqsadlarda issiqxona–parniklardan foydalaniladi. Shuning uchun jamoa xo‘jaliklari, fermer xo‘jaliklari va axolining shaxsiy tomorqalarida issiqxona–parniklarga katta ahamiyat berilmoqda. Isitiladigan issiqxonalar ichidagi havo temperaturasini o‘simlikning o‘sishi va rivojlanishiga qulay holda saqlash uchun ko‘plab turli xil yoqilg‘i (ko‘mir, neft, tabiiy gaz) yoki elektr 49 energiyasini sarflash va isitish sistemalarini ishlab chiqish zarur. Issiqxonani isitishga sarf bo‘ladigan yoqilg‘ini tejash maqsadida quyosh radiatsiyasidan maksimal foydalanishga intilish kerak. Tekshirishlar O‘rta Osiyo respublikalarida xususan O‘zbekistonning janubiy hududlarida issiqxonalarni faqat quyosh radiatsiyasi bilan isitish mumkin ekanligini ko‘rsatmoqda. Quyosh radiatsiyasi hisobiga isitiladigan issiqxona va parniklarni quyosh issiqxonalari va parniklari deb yuritiladi. Bir qavat oyna bilan qoplansa, quyosh issiqxonalari ikki qavat oyna bilan qoplanadi. Quyosh issiqxonalari ko‘pincha bir nishabli bo‘lib, ularning nishab tomoni janubga qaratilgan bo‘ladi. Issiqxona ichidagi yer yoritilganligini oshirish uchun mo‘ljallangan qo‘shimcha oynali sirtni gorizontga 20º burchak ostida o‘rnatilgan. Shimol tomondagi qisqa nishabda issiqlik izolyatsiyasini amalga oshirish uchun usti shifer bilan yopilgan. Issiqxona orqasida tuproq akkumulyator bor. Bu issiqxonada pomidor va rediska yetishtirish bo‘yicha o‘tkazilgan tajribalar ko‘rsatadiki, issiqxona tashqarisidagi havo temperaturasi ertalabga yaqin juda pasayganida ham (-20 0 C) issiqxona ichidagi havoning temperaturasi 0 0 C dan pasaymaydi. Issiqxona ichidagi havo temperaturasining bunday pasayishi uzoq davom etmagani tufayli o‘simlikni sovuq urmagan. O‘tkazilgan tajribalar mavsum (yanvar –iyun) davomida issiqxona ichida 1 m 2 foydali maydondagi issiqxona isitilayotgan vaqtda ham issiqxona ichidagi havo temperaturasi tashqaridagi havo temperaturasiga qaraganda yuqori sirkulyatsiyasi ro’y beradi. 2.10-Rasm. |
