Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti begimov Obidjon Norboboyevich Issiqlik ta’minoti tizimida aktiv va passiv quyosh qurilmalarining samaradorligini asoslash

г
г
к
к
s
К





; (3.3) 
ω
г
= arccos(-tgφ tgδ); ω
к
= arccos[-tg(φ-α)tgδ].

---

81 
Geliotizimi isitishga mo‘ljallangan bo‘lsa - har oy uchun, issiq suv 
ta’minotiga mo‘ljallanganda esa - ekspluatatsiya davri uchun issiqlik 
ta’minotining issiqlik yuklamasi hisoblanadi.  
Dastlabki hisoblashlarda binoning umumiy issiqlik yo‘qotishlar 
quyidagi formuladan aniqlanadi
Q
ии
 = χ
и 
V
б
(t
и
 - t
х
) ; (3.4) 
χ
и
- ichki va tashqi temperaturalar farq 1 К bo‘lganda binoning 1 m
3
hajmdan 
issiqlik yo‘qotishlar, kVt/(m
3
K). 
Isitish uchun maksimal issiqlik sarfi tashqi minimal hisoblash temperaturasi 
t
х 
= t
хmin
50 yil mobaynida eng sovuq sakkiz yillik qishning sovuq besh kunlik 
o‘rtacha havo temperaturasiga teng deb olinadi. 
Binoning isitish tavsifi χ
и
quyidagicha hisoblanadi:
χ
и
= a ф /
6
б
V
; (3.5) 
a -qurilish turiga bog‘lik bo‘lgan, doimiy koeffitsiyenti; 
ф -iqlim sharoitini hisobga oluvchi koeffitsiyenti. 
Isitish tavsifi χ
и
binoning qurilish seriya turiga qarab ma’lumotnomalardan 
olinadi . 
Binoni shamollatish uchun sarflanadigan issiqlik miqdori quyidagicha 
aniqlanadi:
Q
в
 = χ
в
 (t
и
 - t
х
) ; (3.6) 
χ
в
- ichki va tashqi temperaturalar farqi 1 К bo‘lganda binoning 1 m
3
hajmini 
shamollatish uchun issiqlik sarfi, kVt/(m
3
K). 
Shamollatish tavsifi quyidagi formuladan hisoblanadi: 
χ
в
 = n
х
 С
р
 V
в 
/ V ; (3.7) 
Isitish yuklamasini baholash uchun hisoblashning gradus-soatlar usulidan 
foydalanamiz.
Bino ichida qulay temperaturani saqlab turish uchun zarur bo‘lgan issiqlik 
miqdori asosan ichki va tashqi temperaturalar farqiga bog‘lik. Umumiy isitish 
yuklamasi (3.4) va (3.6) formulalarni hisobga olgan holda quyidagi ifoda bilan 
aniqlanadi 

---

82 
Q
iyu 
= (χ
и
 + χ
в
) V
б
(t
и
 - t
х
) . (3.8) 
Sutkalik isitish yuklamasi Q
iyu 
sutka davomidagi gradus-soatlar
soni D bilan aniqlanadi: 
Q
iyu 
= K F
б
 D ; D = 24

3600(t
i 
- t
х
) . (3.9) 
Ichki havo temperaturasi sifatida qulay (komfort) hisoblash temperaturalari 
olinadi. Qulay temperaturalar esa binoning bajaradigan funksiyasiga bog‘lik.
Tashqi havoning hisoblash temperaturasi sifatida o‘rtacha sutkali 
temperatura olinadi.
Ko‘p yillik o‘lchash natijalari shuni ko‘rsatadiki, yoqilg‘i sarfi (3.9) formula 
bo’yicha hisoblanadigan sutkalik gradus-soatlar D soniga proporsionaldir. 
Agarda binoni isitish uchun yoqilg‘i sarfi ma’lum bo‘lsa, u holda sutkalik 
isitish yuklamasi quyidagicha aniqlanadi