Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologiya fakulteti

4.2.Ishning tartibi
Havoning o’zgarmas bosim ostida o’rtacha solishtirma Issiqlik sig’imini xona xarorati 20º dan 60º gacha bo’lgan oraliqda aniqlash.
4.3.Tajriba qurilmasining tavsifi

Qurilmaning ishchi qismi bo’lib, Issiqlik yo’qotishlarni o’zi sarflaydigan oqizuvchi kalorimetr xisoblanadi. /1-rasm/ Kalorimetr 1–ning sirt tanasi ko’p yulli Issiqlik almashinuv apparatini tashkil qiladi, chunki ichida shisha naychada 2 elektr qizdirgich 3 joylashtirilgan.

Xavoni oqimi tashki kanallarda adiabatik, ya'ni Issiqlik almashmaydigan sharoit yaratib beradi.
Kalorimetr qizdirgichga berilayotgan elektr toqi kuchlanishini voltmetr 4, toq kuchini ampermetr 5 bilan o’lchanadi va avtotransformator yordamida sozlanadi.
Kalorimetrning kirish va chiqishdagi xavo xaroratini TXK termoparalar 7 bilan o’lchanadi. Termoparalardagi elektr yurituvchi kuch potensiometrda (millivoltmetrda) 8 da qayd qilib boriladi.
Shamolparrak 9 xavoni kalorimetr orqali xarakatini ta'minlaydi. Xavoning sarfi to’siq 10 bilan rostlanadi va standart diafragma 11 bilan, bosimlar farqi esa U – simon manometr 12 bilan o’lchanadi.


4.4.Tajribani bajarilish tartibi

Shamolparrakni yurgizib, quvurdagi to’siq ochiladi. Kalorimetr qizdirgichi yoqiladi. Avtotransformator yordamida o’qituvchi tomonidan berilgan boshlang’ich kuchlanish o’rnatiladi. Ampermetr va voltmetr ko’rsatkichlari qayd qilib boriladi.

Turgun xolat o’rnatilgunga qadar ko’tiladi, ya'ni kalorimetrning kirish va chiqishdagi xavo xaroratini qayd qilib boruvchi potensiometrning o’zgarmas ko’rsatkichlarini xarakterlaydigan xolatga va o’lchov asboblarining ko’rsatkichlarini yozib olishga o’tiladi. Barometr yordamida atrof muxitning bosimi o’lchanadi. Bosimlar farqi Dр bo’yicha va standart diafragma uchun berilgan jadvaldan xavo sarfi aniqlanadi.


4.5.O’lchov natijalariga ishlov berish
Tajriba natijalari bo’yicha xavoning bosimi o’zgarmas bo’lgandagi o’rtacha solishtirma Issiqlik sig’imini (9) ifodadan aniqlash zarur. Tajriba xaroratlari past bo’lganligi tufayli kalorimetrdagi Issiqlik yo’qotishlari kichik bo’ladi, shuning uchun ularni inobatga olmasa xam bo’ladi.
1. Xavoning soatbay sarfini quyidagi ifodadan aniqlaymiz:

Bunda, a - sarfiy koeffisient;