Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti y. L karimov., Z. Y latipov., U. X eshonqulov., O. A qayumov

Annotatsiya
 
 
Tog‘ jinslari fizikasi – tog‘ jinslarining fiziko – texnik xossalari, xossalarning 
o‘zgarish qonuniyatlari va ularni kon sanoatida qo‘llash prinsiplari haqidagi fan. 
Tog‘ jinsi fizikasi konchilik fanining tarmog‘i bo‘lib, tog‘ jinslarining 
yemirilish usullarini (burg‘ulab portlatib yoki mexanik usulda) aniqlashda, uskunalar 
va asboblar tanlashda, boyitish usullarini va boyitish uskunalarini tanlashda 
shuningdek kon massivini ustuvorligini ta’minlashda kerak bo‘ladi. 
Ushbu ishlar barchasi pul mablag‘lari bilan bog‘liq bo‘lib, kon 
korxonalarining samarali ishlashiga bevosita ta’sir qiladi. 
Tog‘ jinsi fizikasi fanining rivojlanishiga olimlardan: M. M. 
Protodyakonovlar, P. M. Simbarevich, T. N. Kuznetsov, N. A. Sitovich, L. Ch. 
Baron, P. L. Redinder, L. A. Shreyner, V. V. Rjevskiy, T. Y. Novik va boshqalar 
katta hissa qo‘shishgan. 
Mineral – tabiiy jins bo‘lib, kimyoviy tuzilishi va fizik xossalari 
taxminan bir xil bo‘lib, yer po‘stlog‘idagi fiziko – ximiyaviy jarayonlar natijasida 
paydo bo‘lgan. 
Yer po‘stlog‘ida keng tarqalgan minerallar: dala shpatlari – 60%, 
amfibol va piroksenlar – 17%, kvars – 12% va slyudalar – 3.8%ni tashkil qiladi. 
Kon qazish ishlarida barcha tog‘ jinslari ishtirok etadi. Bularga tub jinslar (o‘z 
o‘rnida joylashgan), qoplama jinslar, nanoslar, maydalangan, qayta yotqizilgan yoki 
ko‘chirib o‘tkazilgan jinslar. Qazish zaboylarida tog‘ jinslarining tabiiy holatdagi 
xususiyatlarini o‘rganish kerak bo‘ladi. Boshqa ishlarda (yuklash, tashish, 
maydalash) tog‘ jinslarining maydalangan holatlari o‘rganiladi. 
Shuning uchun tog‘ jinslarini o‘rganishda quyidagi tushushchalar kiritilgan: 
tog‘ jinsi massivi, maydalangan tog‘ jinslari (tog‘ jinslari massasi) va tog‘ jinslarining 
alohida bo‘laklari (tog‘ jinsi namunasi). 
Foydali qazilmalarni qazib olishda alohida minerallar yoki tog‘ jinslari 
yoppasiga massivdan ajratib olinadi. Shuning uchun tog‘ jinslari fizikasi minerallar 
va barcha tog‘ jinslarining fizik xususiyatlarini o‘rganadi. 

---

5 
Tog‘ jinslari murakkab agregat bo‘lib, ko‘p fazalidir (suv, neft, gaz va 
boshqalar). Shuning uchun tog‘ jinsi fizikasi qattiq jinslar fizikasi fanidan farq qiladi.