Qattiq materiallarni maydalash jarayonlari va apparatlari

Sidirish (15.1-rasm, d). Material donalari bir-biriga qarama-qarshi xarakatlanayotgan yuzalar orasida hosil bo‘lgan ishqalanish kuchi hisobga maydalanadi.

Maydalash jarayonining samaradorligini aniqlash uchun maydalash darajasi tushunchasi ishlatiladi.

15.1-rasm. Materiallarning maydalashni usullari
a-siqish; v-kesish; d-sidirish; b-zarb; g - sindirish.
Berilgan material o‘rtaga o‘lchamini maydalangan material o‘rtaga o‘lchamiga nisbati maydalash darajasi deyiladi va quyidagicha aniqlanadi.
(15.1)
Maydalash jarayoni maydalanuvchi material donalarining yirikligi bilan xarakterlanadi. Bu bo‘laklarning yoki donalarning yirikligi to‘g‘ri chiziqli o‘lchamda quydagicha belgilanadi:
uzunligi – a; eni – b; qalinligi - c
Bu uch o‘lchamni umumiy holatda uning diametri bilan xarakterlash mumkin. ya’ni
d =(a+b+c)/3 - o‘rtacha arifmetik o‘lcham.
- o‘rtacha geometrik o‘lcham.

Maydalangan bo‘lakning o‘rtacha xarakterli o‘lchamini aniqlash uchun saralovchi g‘alvir yordamida material bir necha fraksiyaga ajratiladi, har bir fraksiyadagi eng katta va eng kichik bo‘lakning o‘rtacha o‘lchami quyidagicha aniqlanadi.
(15.2)
Aralashmadagi bo‘lakning o‘rtacha xarakterli o‘lchami quyidagicha hisoblanadi.
(15.3)
bu erda d₁, d₂, d_m - sinflarning yoki fraksiyalarning o‘rtacha o‘lchami;
m₁,m₂,...m_n - berilgan sinflarning foizli miqdori.
Qurilish materiallari sanoatida eng ko‘p tarqalgan norudaviy materiallardan sheben, shag‘al, kum.
Sheben- tog‘ jinslarini maydalash natijasida olinadi. SHeben o‘lchamlari bo‘yicha quyidagi guruxlarga bo‘linadi. 5-10; 10-20; 20-40; 40-70 mm. SHebenlar uch xil ko‘rinishda bo‘lishi mumkin kubsimon, plastinkisimon va ignasimon.
Shag‘al - donador material bo‘lib, yirikligi 3-70 mm li ovalsimon forma ko‘rinishida. Tog‘ jinslarining tabiiy parchalanishidan hosil bo‘ladi. Shag‘al donalari o‘lchamlari 70 - 150 mm bo‘lsa yirik hisoblanadi. Shag‘al qurilish ishlarida quyidagi fraksiyalarga bo‘linadi: 5-10; 10-20; 20-40; 40-70.
Qum-qurilish sanoatida foydalanilib quyidagilarga bo‘linadi: tabiiy, boyitilgan, fraksiyalangan va maydalangan. Qumning o‘lchami 0,145 mm ni tashkil qiladi.