Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi
Download 1.44 Mb. Pdf ko'rish
|
Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi
DARS OLTI BOSQICHGA BO’LINADI: 1. Kirish qismi – mavzu nechanchi yil o’qitilayotganligi o’quvchilarning o’sish darajasiga qarab, vaqt jahitdan xiyla uzun yoki qisqa bo’lishi mumkin. Kirish qismi o’quvchilarni emosional qiziqtirishi o’quvchi ishlashi lozim bo’lgan biror mehnat obyektini namoyish qilishda go’zallik hissini o’yg’otish lozim. 2. O’qituvchining ko’rsatmasi – ko’rsatmalikning xilma-xil vositalarini(karton,maket, ish prosessining bajarilishi keng tasvirlangan shit kabilarni) qo’llab o’qituvchi darsini bu bosqichida o’quv ishning maqsadiga eng muvofiq izchilligi bilan tanishtiradi. 3. O’quvchilarni topshiriqni mustaqil bajarishi – darsning asosiy qismi bo’lib, unga darsning 2/3 hatto 3/4 ulushi ajratiladi. Bu bosqichda o’qituvchi o’quvchilarni diqqat bilan kuzatib turadi, ularning ishlariga boshchilik qiladi, ish harakatlaridagi ish holatlari, asboblardan foydalanishdagi xatolar va kamchiliklarni kuzatadi. Bordi-yu ish o’quvchilarga qiyinlik qilsa, o’qituvchi 43 o’quvchilarga o’zi bajariyotgan operasiyalarga e’tibor berib turishini va uning harakatiga o’xshatib asta-sekin harakat qilishini aytadi. a) O’qituvchining ko’rsatmalariga qanday amal qilmoqda. b) O’quvchilarning mehnat madaniyati va sanitariya-gigiyena ko’nikmalari qanday. v) Material qanday saqlanmoqda, o’quvchilar asboblarni qanday to’g’ri ishlatmoqdalar. g) O’quvchilar o’z usullarini qay darajada o’qib oladilar. 4. Tekshirish va qat’iy baho qo’yish asosida ishni hisobga olish. O’qituvchi har bir bolaning ishini qisqa tavsiflab jurnalga baho qo’yadi. ( o’quvchilarga yorliq etiketkasi qilib tayyorlangan buyumni yopishtiradilar, yorliqqa ishning tugallangan vaqti, necha soat vaqt sarflaganligi, bajaruvchining familiyasi va ismi, sinfi aniq ko’rsatiladi. 5. Uy vazifasini tushuntirish - darsning bu bosqichida darsda bajarilgan topshiriqning yakuni bilan bog’liq, o’qituvchi har bir o’quvchining faoliyatiga baho qo’yib, ishdagi kamchilik tomonlarini ko’rsatadi va uyga berilgan topshiriqni tushntirish davomida xatolarni tuzatish uchun qo’shimcha ko’rsatmalar beradi. Kattalarning sonoatdagi mehnati bilan mehnatning tabiatning o’zgartirish borasidagi ta’sirini ochib berish uchun tabiat bilan tanishish dars- ekskursiyalar tashkil qilinadi. Laboratoriyada olib boriladigan ishlar. Bunda o’quvchilar materiallarning xossalari ( plastilinni, loyni) ish uchun o’zlari tayyorlaydilar, material (qog’oz,karton, mato) larning texnologiyasi bilan tanishadilar. 44 1. Agrar: Buyumlarni o’quv nazoratchilarining hohishi bilan ko’rgazmaga tayyorlash, bunday darsning maqsadi o’quvchilarni bilim, malaka va ko’nikmalari darajasini tekshirishdir. 2. Qishloq xo’jaligi mehnati agrari: bu dars o’z mazmuni jahatdan yuqoridan bayon etilgan dars bilan deyarli bir xil, shu sababli darslarni rejalashtirishda yuqorida ko’rsatib o’tilgan tuzilishga amal qilish zarur. O’quvchilarning mehnatga aqliy aktivligiga mehnat topshirig’ining xarakteri kuchli ta’sir etadi. Masalan: “Tabiiy materiallardan qurish- yasash” temasidagi darsni olib ko’raylik. 3. Darsning maqsadi: Tabiiy materiallardan buyum yasash usullarini o’rgatish material tanlash,ulash, detallarni bir butun model qilib yasash. 4. Darsning jihozi: qaychi, santimetr, paxol, yumshoq sim. 5. Darsning borishi: o’qituvchi paxoldan yasalgan o’yinchoq uychani ko’rsatib paxoldan o’yinchoq uycha yasash uchun ma’lum o’lchamda paxolcha olish kerakligini tushuntiradi. 1. Bu o’yinchoq nimadan qilingan? O’qituvchi o’yinchoqni ko’rsatadi. 2. Bu o’yinchoqni tayyorlash uchun qanday geometrik shakl zarur? Bunda o’qituvchi devorning uzunligi 6sm, eni esa undan 2 sm kam, balandligi esa enidan 5sm uzun. Tomi esa uy yonlariga 1 sm dan chiqib turadigan bo’lishi kerak deb uqtiradi. O’zbekiston maktablarida o’quvchilarning tajribalari shuni ko’rsatadiki, bolalarning mehnat operasiyalari shartli grafik usuli bilan mustaqil rejalashtirishga olib kelishdan avval, bolalarda mehnat bosqichlari uchun zarur bo’lgan dastlabki malaka va ko’nikmalarni hosil qilish kerak. Laboratoriya yo’li bilan materialni xossalari va asboblardan unumli foydalanish bilan tanishtirishga, bunda bolalarning aqliy faoliyatini faollashtirishga e’tibor bermoq lozim, o’quvchilarning qurish yasash qobiliyatlarini rivojlantirish, buyumning qismlarini bir butun qilishga o’rgatish kerayek. Birinchi sinfda chizmani o’qituvchi rahbarligida buyum namunasini ko’zdan kechirib qiladi. Bunda o’quvchilarni shartli chiziq namunalari bilan asta-sekin har bir darsda alohida tanishtiriladi. 45 Boshlang’ich sinflarda chizmachilik elementlari maxsus o’quv fani sifatida ham, mehnatga o’rgatish dasturi bo’limida mustaqil bo’lim tariqasida ham kiritilmagan. Doskadagi chizmani chiz, uni namunaga solishtir va materialni o’zi mo’ljallagan buyumni tayyorlash uchun darsda qilinadigan ishlarni oldindan rejalashtirishning tashqi ifodasidir. O’quvchilarning mehnati va mustaqilligini faol fikrlash faoliyati tashabbusning paydo bo’lishi, uchragan qiyinchiliklarni yengishi avval hosil qilingan mehnat bilimi va malakalarini oqilona va ijodiy qo’llay bilishidir. Testlar 1)Mashqlar qanday tartibda olib boriladi? a) yakka b)ommaviy c)guruh *d)guruh va yakka e) jamoaviy 2)Grafik ishlar nimalardan iborat? a) mashqlardan b) modellardan c) ko’rgazma qurollardan *d) chizmzlzrni chizishdan e) amaliy ishlardan 3) 4-sinflarda qanday amaliy ishlar o’tkaziladi? a) maktb maydonchasidagi ishlar b) turli tozalash ishlari c) xona ishlari *d) sinf xonasini yig’ishtirish, xona o’simliklarini parvarish qilish e) dala ishlariga yordam berish 4) Sinfdan tashqari ishlarda o’quvchilar qanday mashg’ulotlardan foydalanadi? a) mashq b) suhbat c)test *d) ekskursiya va to’garaklar e) nazorat 5)Amaliy ishlarda ishlar qanday amalga oshiriladi? a) ekskursiyaga chiqish orqali 46 b) mashlarni bajarish orqali c) suhbat o’tkazish orqali *d) nazariy bilimlarni amalda qo’llash e) metodik qo’llanmalarni o’rganishorqali 6) Qog’oz va kartondan narsalar yasash bolada nimani shakllantiradi? a) tartiblilikni b) mustaqillikni c) mehnatkashlikni *d)estetiklikni e) ko’nikmani 7)Qog’oz va kartonda ishlashning asosiy xususiyati nimada? a) buyumlarning umumiy yig;ma chizmasi b)buyumlarning maketi c) buyumlarning namunasi, texnik rasmi va chizmalari *d) A’S e) C,B 8) O’quvchilar biron bir narsaning maketini yasashda nimalarga e’tibor beradi? a) rejasiga b) rasmiga c) modeliga *d)o’lchami va shakliga e) modeli va rasmiga 9)biron bir narsaning maketini yasash necha bosqichni o’z ichiga oladi? a) 3 bosqich b) 5bosqich c) 8 bosqich *d) 4 bosqich e) 6 bosqich 10) Qog’oz va kartonga ishlov berishda necha xil usuldan foydalaniladi? a)xavfsizlik b) oddiy c) murakkab *d) odiy va murakkab e) texnik 11) Qog’oz va karton bilan ishlashda nimaga e’tibor berish kerak? a) rejalashtirishga 47 b) chizg’ich bilan ishlashga c) ko’rgazma qurollarga *d) tejamkorlikka e) badiiylikka 12) O’quvchilar tarbiyasida qog’ozning ahamiyati a) tejamkorlikka o’rgatadi b) texnik vositalardan foydalanishni o’rgatadi c) badiiylikka o’rgatadi *d) o’quvchilarni ijodkorlikka o’rgatadi e) mustaqil fikrlashni o’rgatadi 13) Amaliy mashg’ulotlarda o’qituvchi nimalarga e’ti bor berishi lozim? a) fiziologik qoidalarga b) biologik qoidalarga c) ekalogik qoidalarga *d) texnik va gigienik qoidalarga e) fizik qoidalarga 38)Mehnat darslarida oq kartondan foydalanishda qanday hollarga e'tibor beriladi? a) uning pishiqligiga b) yelimni ko’p shimishi c) undan mayda narsalarni muqovalashda foydalanilishi *d) A,B C e) C,B 14) Ishlov berish oson va chiroyli karton turi qaysi? a) oq karton b) kulrang karton c) sariq karton *d) rangli karton e) qog’oz karton 15) Egiluvchan , yaxshi qirqiladigan va yelimni shimimaydigan karton turi a) oq b) sariq c) kulrang *d) A,B,C,E e) rangli 48 4-mavzu: Boshlang’ich sinf mehnat darslarida iqtisodiy bilim tushunchalarini shakllantirish. REJA. 1. Mehnat ta’limdagi iqtisodiy tarbiya. 2. Iqtisodiy bilim va malakalar. 3. Mehnat darslarida tadbirkorlik omilliari. Ma’lumqi Respubliqamiz mustaqiliqqa erishib, o’z yo’lini belgilab oldi va bozor iqtisodi yo’nalishini tanladi. Bozor iqtisodi ongli qishiliq taraqqiyotining hamma bosqichlarida bo’lgan va bundan qyeyin ham davom etaveradi. U insonlarga hamisha yo’ldoshdir. O’quvchilar ongiga jamiyatimizning demoqratiq asosida iqtisodiy islohatlarni yanada rivojlantirish, ma’naviy-ahloqiy, mehnat tarbiyasi tushunchalarini shaqllantirish, mehnat darslarida iqtisodiy tushuncha berish ishlari muhim ahamiyat qasb etadi. Mehnat fanlar asosini chuqur va amaliy o’zlashtirishda, bolalarni mehnatga bo’lgan munosabatini ijodiy ish faoliyatida mustaqil shaqllantirishda, fiqr yuritishga o’rgatuvchi ilmiy vositalardan biridir. Qo’p asrliq tajriba shuni qo’rsatadiqi, insonlarning mehnati tufayli cheqsiz boyliqlar va imqoniyatlarning yechiladi. Mehnat fani iqtisodiy rivojlanishning asosiy omili hisoblanib, o’quvchilarning chuqur iqtisodiy bilimini mustahqamlaydi. Hali-hanuz iqtisodiy mehnat tarbiyasida ilg’or umumbashariy va milliy g’urur, ularning tarbiyaviy haraqteri o’z ifodasini topgani yo’q. Shuning uchun mehnat darslarida o’quvchilarning iqtisodiy faolligini oshirish va tadbirqorliq mehnat faoliyati qo’niqmalarini shaqillantirish va quchaytirish lozim. Iqtisodiy tarbiyaning qator vazifalari mehnat darslarida amalga oshiriladi. Bu vazifalardan biri tadbirqorliq bo’lib, mahsulot ishlab chiqarish uni sota bilish, tushgan mablag’ni joy-joyiga sarflay olishdir. Bu tadbirqorliq talablarini mehnat darslari jarayonida darslar nechogliq qiziqarli va foydali tashqil etilsa, o’quvchilar shunchaliq iqtisodiy bilimga va malaqaga ega bo’ladilar. Avvalo bu darslarning muzmunini to’g’ri belgilab olish zarur. 49 - mehnat ta’limi va tarbiyasining ijtimoiy va iqtisodiy yo’nalganligi; - mehnat darslarini bozor iqtisodi talablari asosida pedagogiq tehnologiyalardan va malaqalardan unumli foydalanish; - O’quvchilarni qiziqishlarini hisobga olib amaliy tugaraqlarga jalb qilish; - O’quvchilarni mehnat darslarida iqtisodiy bilim berishda yoshi, shahsiy xususiyatlarini hisobga olish; - O’quvchilarni mehnat natijalarini ragbarlantirish va qamchiliqlarni dustona hal qilish; Mehnat darsdlari bolalar uchun iqtisodiy bilimlar bilan tevaraq- atrofdagi hayotni uziga hos tarzda boglovchi omil bulishi lozim. Shunung uchun hozirgi kunda mehnat darslarida «o’z-o’zini boshqarish» va «o’z-o’zini mablag’ bilan ta’minlash» kabi tadbirkorlik ishlarini tashkil qilish lozim. Masalan o’quvchilarning mehnat darslarida «Mato bilan ishlash» mashg’ulotlarida kerakli asboblar va kerakli gazlamalar yordamida aniq reja belgilab, o’lcham oladilar va shu o’lcham asosida ish fartugi, nina qadagich, choynak yopqich, choynak tagligi, yumshoq o’yinchoqlar kabi buyumlarni tiqishni o’rganadilar. Tikish jarayonida qaysi mato turidan ishlatishni, matoni isrof qilmaslikni, ishning sifatliligini, estetik jihatdan bejirim va chiroyli bo’lishiga e’tibor berishlari kerak. O’quvchilarning bajargan ishlaridan maktab sharoitidan kelib chiqib har xil ko’rgazmalar va o’quvchilarning o’zlari uchun maktab bozori tashkil qilinsa maqsadga muvofiq bo’lar edi. Bunda o’quvchilar o’zlari bajargan ishlar natijalarini, diqqatga, e’tiborga sazovor bo’lganligini, o’zini mablag’ bilan qisman ta’minlanganligini, o’zini boshqara olishini ko’rib, o’z mehnatiga va o’zgalar mehnatiga hurmat bilan qaraydi. O’quvchi ongida mehnatga muhabbat o’z samarasini topadi. Natijada davlatimizning iqtisodini yuqori darajaga ko’tara oladigan, o’zining kasbini, hunarini hurmat qiladigan, jamiyatimizning rivojlanishida o’zini hissasini qo’sha oladigan barkamol avlodni tarbiyalashimizda yordam beradi. O’quvchilarni ish unumini oshirish, chuqur bilim egallash, ijodiy qobiliyatlarini o’stirish masalalari mehnat ta’limi darslarida hal etiladi. Har bir dars 50 o’quvchilarni diqqatini, xotirasini, qiyoslay bilishini, fikr yuritishni,asosiy narsani ajratishni, xulosa va umumlashtirishni, o’z ishini rejalashtirishni, uni kerakli su’ratda amalga oshirishni, o’z-o’zini nazorat qilish vazifalarini o’z ichiga oladi. Dars mazmuniga qo’yiladigan muhim talablardan biri darslarni hayot bilan chambarchas aloqador bo’lmog’i lozim. O’quvchilarni faollashtirish ayniqsa o’qitishning zamonaviy bosqichi sharoitlarida anchagina murakkabdir. Shunung uchun o’quvchilarning o’quv faoliyatlarini faollashtirishga yordam beruvchi vosita va usullarini tanlash o’qituvchining doimo diqqat markazida bo’lishi shart. O’quvchilarning ish unumini oshirish va ijodiy faoliyatlarini bir qator usullar vositasida faollashtirish mumkin. Bu usullarni ba’zilari bilan tanishtiramiz: 1. Butun sinfga taklif etilgan muayyan ijodiy ishda o’quvchining iloji boricha mustaqil ishlash hissasini ta’minlash. 2. Bir maqsadda o’qitishning alohida va umumiy shakllarini biriktirish usullari bilan birga maxsus tarqatma materiallaridan foydalanish. 3. Faoliyat turlari o’rganilayotgan material bilan to’g’ri munosabatni ta’minlash. 4. Dastur materiali asosida darsda zehnlilik, diqqat, tasavvur va shu kabilarni tekshirish hamda shakllantirish maqsadida o’ziga xos konkurslar o’tkazish. Dars vazifasini faqat bilim berish va ko’nikma hosil qilishdan iborat qilib qo’ymasligi balki tarbiya berish va kamol toptirish vazifalari bilan organik bog’lab olib borish ham zarur. Shunung uchun ham o’qituvchi o’zi o’qitayotgan bilimini bilishi lozim. Bu esa biror temaga tayyorlana turib, o’qituvchi mazkur dars materiali asosida o’quvchilarning ahloqiylikning qanday g’oyalarini anglashga olib kelajagini diqqat, fikrlash, xotira, tasavvur, irodani rivojlantirish va boshqa shu kabilar sohasida shaxs sifatini qanday kamol toptirishga erishishini aniq tasavvur qilmog’i lozim. 51 Agarda bolalar yaxshi yoritilmagan sinfda, yoshiga mos kelmaydigan qupol, og’ir asboblar bilan ishlasalar, bu ularning ish natijalariga juda yomon ta’sir ko’rsatadi. Mehnat madaniyati malkalari ko’p marotaba takrorlanadigan mashqlar natijasida hosil bo’ladi, bunda mashqlar davomida har bir mashq jarayonida o’rnatiladigan tartib va ish harakati izchilligini sistematik su’ratda tushuntirish berish zaruriyati bilan birga qo’shib olib boriladi. Testlar 1) umumiy o’ta matablarining o’quv rejasida mehnat ta’limi o’quv faniga I- IV siflar uchunhaftasiga necha soat vaqt ajratilgan? a) 3 soat b) 4 soat c) 5 soat *d)1 soat e) 2soat 2) Qishloq xo’jaligi mehnati necha xil amalga oshiriladi? a) 4 xil b) 3xil c) 5 xil *d) 2xil e) to’g’ri javob yo’q 3) Boshlang’ich sinf mehnat darslarida ish turlari nechaga bo’lingan? a) 2 g b) 3 ga c) 5 ga *d) 6 ga e) 4 ga 4) Mehnat darslarida o’quvchilarning birinchi bo’lib bajaradigan vazifalari? a) amaliy bilimlarni qo'llash b) nazariy bilimlarni qo’llash c) javob A,B *d) nazariy bilimlarni egallash e)to’g’ri javob yo’q 52 5)Biror mehnat turi bilan shug’ullanuvchi hsaxs bu a) usta b)shogird c) naqqosh *d) hunarmand e)kosib 6)Muayyan tayyorgarlikni talab etadigan va tirikchilik manbai bo’lgan ijodiy mehnat faoliyati bu. a)kasb b) kosiblik c) naqqoshlik *d) hunar e) etikdo’z 7) Prizident I.Karimov hechanchi yilgi nutqida kasb-hunar milliy davlatchiligimizning oily negizi ekanligi haqida so’laydi? a) 1996-yil b) 1997-yil c)1999-yil *d)1995-yil e) 1998-yil 8) Buyuk shoir Sakkokiy qanday kasb bilan shug’ullangan? a) temirchilik b) bog’bonlik c) mahsido’zlik *d)naqqoshlik 9) Al-Kindiyning fanlar klassifikatsiyasida kasb ta’limida nima ta’kidlangan? a) uzviylik va muntazamlilik b) uzviylik va davriylik c) muntazamlilik va umumiylik *d) muntazamlilik va davriylik e)B,C 53 10) Ahmad Donish bilim va hunar egallamay , o’zining nasl nasabi bilan maqtanib yuradigan yoshlarni nimaga o’xshatadi? a) ichida suv yo’q quduqqa b) foydasiz buyumga c) gullamaydigan daraxtga *d) meva hosil qilmaydigan daraxtga e) to’g’ri javob yo’q 11) “Umrni zoya etma, mehnat qil, mehnatni saodatning kalti bil” deb mehnat haqida fikr bildirgan shoir kim? a)X.Dehlaviy b) Al-Beruniy s) Zavqiy *d) A. Navoiy e) Sakkokiy 12) qaysi mutafakkir mehnat haqida shunday degan edi. “Har shirin jon qilsa harakat, harakatga qarab topar barakat” a) A.Navoiy b) X,Dehlaviy c) Al- Kindiy *d) Ahmad donnish 5-mavzu: Boshlang`ich sinf mehnat ta’limi darslarida didaktik o’yin texnologiyalarining o`rni O’quvchilarda boshlang’ich sinflar texnologiya darslarida o’quvchilarda texnologiyaga qiziqishlarini oshirishda o’yinlardan foydalanish, krossvord va boshqotirmalardan foydalanish sistemali jarayon bo’lishi, bunda o’qituvchining turli imkoniyatlardan foydalana olishi. tayyorlovchi savol va topshiriqlardan o’rinli foydalana olishini talab etadi. Bu shu bilan asoslanadiki, tushunchalar natija va qoidalarning mantiqiy asoslanishida analitik va sintetik usullarni o’zaro muvofiq holda qo’llash ularni asoslash va tekshirish, tanqidiy fikrlash usullarini qo’llash uchun muhim ahamiyatga ega. 54 O‘yin tarbiya vositasi. O‘yinni pedagogik jarayon strikturasida analiz qilish natijasida shu narsa aniqlandiki, o‘yin faqat psixologik hodisa bo‘lib qolmay, balki pedagogik hodisa hamdir. Biroq o‘yindan tarbiya masalalarini hal qilish uchun ongli ravishda foydalanilgandagina u pedagogik hodisa shaklini oladi. Pedagogik vazifa sifatida o‘yin turli vazifalarni: tarbiya vositasi, ta’lim berish, metod vazifasini, shuningdek, bolalarni o‘qitish usullari vazifasini bajaradi. Didaktik o‘yinlarning asosiy xususiyatlari shundaki, bularda to‘g‘ridan- to‘g‘ri ta’limga aloqador masalalar o‘yin qoidalari niqobi ostida o‘tadi. Bola o‘ynar ekan, o‘rganaman deb o‘ylamaydi, lekin o‘yin jarayonida u nimagadir o‘rganadi. Ta’lim bu yerda ataylabdan o‘tilmaydi. Didaktik o‘yinlarning qimmati shundaki, u kichkina bolalarning imkoniyatlariga javob beradi va ularning energiya sariflashlarini muozanatlashtiradi. U ma’lum darajada ta’lim mazmunini qabul qilish va o‘qitishni niqoblash kabi muhim xususiyatga egadir. Bola buni hayolga keltirmagan holda o‘rganadi. Shuni ham aytish keraki, didaktik o‘yinlarda shaxsning tormozlanishi qobilyati, diqqatini o‘sishi, kuzatuvchanlik kabi xususiyatilarining o‘sishiga qaramay, bolalarning bevosita o‘quv faoliyatini shakillantiradi. O‘yinlarda kolektiv ish ongli intizomni tarbiyalash uchun kerak bo‘lgan do‘stona birodarlik hissiyoti, to‘g‘rilik, haqiqatgo‘ylik va boshqa hislatlar rivojlanadi. Jamoa o‘yinlarida astoydil maqsadga intiladigan va boshqalarni yetaklaydigan tashkilotchi bolalar, yo‘lboshi bolalar tarbiyalanadi. Bolalar qanchalik yosh bo‘lsa, o‘yin ularni faoliyatida shunchalik katta ahamiyat kasb etadi. O‘quvchilarni tarbiyalashda o‘yinning ahamiyati yetarlicha baho bermaydigan o‘quvchi o‘z ishida katta yutuqlarga erisha olmaydi. Amalda stol ustida o‘ynaladigan o‘yinchoqlar, harakatli o‘yinlar, texnik o‘yinlar, soha ko‘rinishi atraktsionli o‘yinlardan foydalaniladi. Bola hayotida rollarga bo‘linib o‘ynaladigan o‘yinlarda katta odamlar o‘rtasida paydo bo‘ladigan munosabatlarni o‘zlari tushunadigan vaziyatlarda 55 qaytaradilar. Bola o‘ziga ma’lum bir ro‘lni olar ekan, tegishli qoida, vazifalarni bajaradi va bu qoidalarni o‘zlashtirib oladi, ahloqiy malaka va odatlarni egallaydi. Rollarga bo‘linib o‘ynaladigan o‘yin ko‘pchilik bilan o‘tkaziladi. O‘yin davomida bolalar o‘rtasida kattalar orasidagi munosabatlar tarkib topadi, va asta-sekin mustahkamlanadi. Bolaning yoshi o‘sib borishiga qarab ro‘llarga bo‘lib o‘ynaladigan o‘yinlar bilan bir qatorda didaktik va harakatli o‘yinlar ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bola maktabga qatnay boshlaganda o‘yinning ahamiyati bir oz kamayadi. Lekin bu o‘qish o‘yinni bola hayotidan butunlay chiqarib tashlaydi, degani emas. Bu holda o‘yinning xarakteri, uning mazmuni o‘zgaradi, biroq uning bolalar tabiyasidagi muhumligicha qolaveradi. Kichik yoshdagi o‘quvchilarning rollarga bo‘linib o‘ynaladigan o‘yinlarda ular tasvirlayotgan kishilarning xususiyatlari muhimroq bo‘lib ko‘rinadi. O‘quchilarning kuchliylik, botirlik, chaqqonliligiga sabab bo‘ladi. Bolalar to‘siqlarni yengib o‘tishga harakat qiladilar, qahramonona ishlarni bajaradilar. Boshlang‘ich maktabda o‘qishning oxiriga borib, ong-bilim doirasining kengayishi munosabati bilan o‘quvchilar haqiqiy qiyinchiliklarni yengib boradi. O‘yin elementlarini kiritish bolalarda belgilangan ishni mumkin qadar yaxshiroq bajarish ishtiyoqini uyg‘otadi va ularda har qanday ishga ma’suliyat sezgan, holda yondoshish odatini tarkib toptiradi. Boshlang‘ich ta’limda didaktik yoki o‘rgatuvchi o‘yinlar keng taqalgan. Ular bilishi mazmuniga ega bo‘lib, o‘quvchilarning aqliy rivojlanishiga qaratilgan. O‘quv faoliyatining har-xil turlarida xilma-xil o‘yinlardan keng foydalaniladi. Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘quvchilar uchun qiyin va kam tushunarli fan bo‘lib tuyuladi. Shuning uchun bolalar ko‘p hollarda qoidalarning 56 ma’nosiga tushunmasdan quruq yod olishiga harakat qiladilar, bu esa bilimda mavzularni o‘zlashtirishga to‘sqinlik qiladi . O‘quvchilarning darsda olgan bilimlari ongli ravishda mustaqil fikrlash asosida egallangan bo‘lsagina, u ishonchli va mustahkam bo‘ladi. O‘qituvchi o‘qitish jarayonida o‘quchilarni fikrlariga, izlanuvchanlikka, xulosa chiqarishga va umumlashtirishga undovchi metodik usullarni qo‘llash muhim ahamiyatga egadir. Didaktik o‘yinlar darsda ishni indivuduallashtirish har bir o‘quvchining kuchiga mos topshiriq berish, ularni qobilyatini o‘stirish imkonini beradi. “Har bir yaxshi o‘yinning mehnat kuchi – mehnatni kuchaytirish va fikrlashni o‘stirish xususiyati bo‘ladi ,” - degan buyuk pedagok A. S. Makarenko. O‘yin jarayonida o‘quchilar dastlab faqat o‘yinga qiziqa boshlasa, keyinchalik uni tezda o‘yin bilan aloqador material qiziqtira boshlaydi. Endi unda shu mavzuni o‘rganish eslab qolish, o‘yinga qatashish istagi paydo bo‘ladi. O‘yin o‘quvchilar diqqatini osonligicha jalb qilishga ularning eng muhim va murakkab narsalarga voqea va hodisalarga qiziqishlarini uzoq vaqt ushlab qolishga yordam beradi. Download 1.44 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling