Qo‘shma gap qismlari va ularni bog‘lovchi vositalar bilib oling. Qo‘shma gapni tashkil etgan sodda gaplar qo‘shma gap qismlari sanaladi. Bu qismlarni

1. Bog‘langan qo‘shma gaplar. (Goh kechalari shamol bo‘riday uvillab 
chiqardi, goh sharros yomg‘ir quyib qolardi. (E. Usmonov)) 
2. Ergashgan qo‘shma gaplar. (Qatorda noring bo‘lsa, yuking yerda qolmaydi, 
deydilar). (Hakim Nazir) 
3. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap. (Guli yo‘q bo‘stondan yaproq yaxshi, foydasi 
yo‘q yo‘ldoshdan tayoq yaxshi. (Maqol)) 
35-mashq. Matnni o‘qing, qo‘shma gap qismlarini aniqlab, ularni izohlang. 
O‘qishli kitob go‘zallikdir, lekin go‘zallikda ham go‘zallik bor.  
Izoh 1: Zidlov bog‘lovchisi yordamida bog‘langan “Bog‘langan qo‘shma gap” 
Qorong‘i kechada otilgan mushak ham go‘zal, quyoshga qarab xandon tashlab 
turgan gul ham go‘zal.  
Izoh 2: Ohang (vergul) yordamida bog‘langan “Bog‘lovchisiz qo‘shma gap” 

---

3
 
 
Ona tili. Qoida va Qarash/ Fazliddin O‘taganov 
Osmonda sochilib ketgan rang-barang olov va oqish izlar go‘zalligi ko‘zni 
qamashtirsa ham, puch go‘zallik, shuning uchun bebaqodir.  
Izoh 3: Murakkab qo‘shma gap (Kamida 3 ta sodda gapli qo‘shm gap) 
a) –sa shart mayli yordamida bog‘langan ergashgan qo‘shma gap; 
b) shuning uchun ko‘makchili qurilmasi yordamida bog‘langan ergashgan 
qo‘shma gap; 
Gulning go‘zalligi esa to‘q go‘zallik, chunki uning bag‘rida hayot bor, shuning 
uchun abadiy go‘zallikdir.  
Izoh 3: Murakkab qo‘shma gap (Kamida 3 ta sodda gapli qo‘shm gap) 
a) sabab bog‘lovchisi (chunki) yordamida bog‘langan ergashgan qo‘shma gap; 
b) shuning uchun ko‘makchili qurilmasi yordamida bog‘langan ergashgan 
qo‘shma gap; 
G‘uncha guldan ham go‘zalroq, chunki uning bag‘rida ikki hayot – o‘z hayoti va 
yana gul hayoti bor. (Abdulla Qahhor) 
a) Sabab bog‘lovchisi (chunki) yordamida bog‘langan ergashgan qo‘shma gap; 
36-mashq. Gaplarni o‘qing, ularni qo‘shma gap, ergashgan qo‘shma gap, 
bog‘lovchisiz qo‘shma gap tarzida uch guruhga bo‘lib ko‘chiring. 
1. Shogirdlar qancha ko‘p bo‘lsa, ko‘ngil
qafasi 
shuncha ravshanroq 
bo‘ladi. (G‘afur G‘ulom)  
→_________________________________ 
2. Og‘ziga kelganini demoq – nodon ishi va oldiga kelganini yemoq – hayvon 
ishi. (Alisher Navoiy)  
→_________________________________ 
3. Oqil gar so‘z bila so‘zni yopar, Orif o‘shal so‘zda o‘zini topar. (Haydar 
Xorazmiy)  
→_________________________________ 
4. Hunar o‘rgan, chunki hunarda ko‘p sir, Yopiq eshiklarni ochar birma-bir. 
(Nizomiy)  
→_________________________________ 
5. Jahonda hammadan to‘g‘rilik a’lo, Egrilikdan ortiq yo‘qdir hech balo. 
(Firdavsiy) 
→_________________________________