Qo‘shma gap qismlari va ularni bog‘lovchi vositalar bilib oling. Qo‘shma gapni tashkil etgan sodda gaplar qo‘shma gap qismlari sanaladi. Bu qismlarni

 
Topshiriq: Ayiruv bog‘lovchilarining vazifalarini aniqlang. 
a) uyushiq bo‘laklarni bog‘lagan 
b) qo‘shma gap qismlarini bog‘lagan 
+ 
c) uyushiq bo‘laklarni va qo‘shma gap qismlarini bog‘lagan 

---

8
 
 
Ona tili. Qoida va Qarash/ Fazliddin O‘taganov 
INKOR BOG‘LOVCHISI YORDAMIDA
BOG‘LANGAN QO‘SHMA GAPLAR 
 
Bilib oling. Inkor bog'lovchisi bog'langan qo'shma gap qismlarini bog‘lash 
bilan birga, ularda ifodalangan harakat-holat yoki 
fikrning inkorini ham bildiradi. Shuning uchun bunday bog'langan qo‘shma 
gaplarda kesimlar bo’lishli shakldagi fe’llar (fe᾽l kesim) yoki bor, mavjud kabi 
so‘zlar orqali (ot kesim) ifodalansa-da, mazmun inkor tarzida anglashiladi. 
Yozuvda takror qoʻllanayotgan bog'lovchidan oldin vergul qo‘yiladi. 
61-mashq. Matnni ko‘chiring, na..., na... bog‘lovchisi qaysi gaplarda uyushiq 
bo‘laklarni, qaysi gaplarda qo‘shma gap qismlarini bog‘lab kelayotganini 
aniqlang. 
1. Xuddi birov ko‘kragimga ming pudli tosh bostirib qo‘ygandek na qo‘limni, na 
oyog‘imni qimirlata olaman. (Murodjon Mansur)  
→Uyushiq bo‘laklaklarni bog‘lagan. 
2. Na ko‘nglimni to‘ka olaman, Na o‘g‘limni so‘ka olaman. (Iqbol Mirzo) 
→ Qo‘shma gap qismlarini bog‘lagan. 
3. Na baqirganingni birov eshitadi, na yordam deb chaqirganingni o‘zing 
eshitasan. (Ulugbek Hamdam) 
→ Qo‘shma gap qismlarini bog‘lagan. 
4. Yalqov va besabr bo‘lma, u senga na obro‘, na baxt keltiradi. 
(«Hikmatnoma»dan.)  
→Uyushiq bo‘laklaklarni bog‘lagan. 
5. Ilmsiz odam mevasiz yog‘och kabidir: undan na o‘ziga, na xalqiga foyda bor. 
(«Otalar so‘zi»)  
→Uyushiq bo‘laklaklarni bog‘lagan. 
6. Na tug‘ilib o‘sgan yurtini, na qachonlardir uni yer-u ko‘kka ishonmay ne 
orzu-umidlar ila katta qilgan ota-onasini, na rasadxona va na undagi do‘stlari-
yu xojasi Umar Xayyomni eslardi. (Nabi Jaloliddin) 
→Uyushiq bo‘laklaklarni bog‘lagan.