Qo'shma gaplar. Sodda va qo'shma gaplar bilib oling

(«Tilshunoslik va tabiiy fanlar») 

 

mashq. Matnni ko'chiring, qaysi uslubga mansubligini aniqlang. 

Odamzot  oiganik  olamning  tarkibiy  qismi  va uzoq  davom  etgan  evolyutsiya  jarayonining  mahsuli sanaladi. 

Odamda oliy asab sistemasi bilan bog'liq bo'lgan: 1) aql; 2) idrok; 3) qobiliyat; 4) nutq; 5) mehnat qilish kabi 

xususiyatlar shakllanadi. Bu xususiyatlarning 

irsiylanishi 

juda 

murakkab 

bo‘Iib, 

u 

genetik 

va 

ijtimoiy 

omillar 

ta’sirida 

amalga oshadi. 

mashq. Matnni o'qing. Mazmunini so'zlab bering. 

Ish  yuritish  hujjatlari  qo‘llanish  doirasi,  maqsad  va  vazifalariga  ko‘ra  to‘rt  guruhga  bo'linadi:  l.Tashkiliy 

hujjatlar  (guvohnoma,  yo'riqnoma,  nizom,  shartnoma  va  boshqalar)  2.  Farmoyish  hujjatlari  (buyruq, 

ko‘rsatma,  farmoyish).  3.  Ma’lumot-axborot  hujjatlari  (ariza,  bayonnoma,  dalolatnoma,  ishonchnoma, 

tavsifnoma,  tarjimai  hoi,  tilxat,  tushuntirish  xati,  e’lon  va  boshqalar).  4.Xizmat  yozishmalari  (taklifnoma, 

telegramma, xatlar). 

Ish  yuritish  hujjatlarining  har  bir  turi  o'ziga  xos  nutqiy  qoliplarga  ega.  Masalan,  xizmat  yozishmalarida 

quyidagi qoliplar ko‘proq uchraydi: 

1) «Sizga ...ni ma’lum qilaman(miz)» bildiraman(miz) eslataman(miz) 

2) ...ga rozilik bildiradi 

kafolat bciadi qarshi emas 

yoki farmoyish hujjatlarda gap kesimlari«... tayinlansin», «topshirilsin» kabi majhul nisbat, III shaxs, buyruq 

maylidagi fe’llar orqali ifodalanadi. 

topshiriq. 

0‘qing.  Berilgan  matnning  qaysi  uslubga  mansubligini  aniqlang.  Uslub  nutq  vaziyatiga 

muvofiq tanlangan-tanlanmaganligi haqida so‘zlang. 

0‘rtoq  rafiqam!  Ijozat  berasiz,  xushchaqchaq  hayotimizni  sharaf  bilan  davom  ettirib,  oilaviy  burchimizni 

namunali bajarib kelayotganimizga bir yil to‘lgan kunda sizni bevosita tabrik qilishga! 

Xotin  bu  muqaddimani  hazil  gumon  qilganligi  uchun  qiyqirib  chapak  chaldi.  Notiq  yana  ham  jiddiyroq 

qiyofada davom etdi: 

Bundan 365 kun muqaddam siz bilan o‘z hayotimizda qat’iy burilish yasab, zo‘r sinovlar sharoitiga bevosita 

qadam  qo'ydik.  Ilgarigi  vaqtda  faqat  erkak,  endilikda  esa  ham  erkak,  ham  xotin  boshchilik  qiladigan  oila 

masalasi o‘zingizga ma’lum bo‘lganligi uchun bunga keng ravishda to'xtab o'tirishni lozim ko'rmayman. 

Siz bilan biz bir yillik oilaviy faoliyatimiz natijasida qanday yutuqlarga erishdik? Awalo, shuni ta’kidlab o‘tish 

kerakki, biz u yoki bu masalada yuz beradigan prinsipial kelishmovchiliklarni chetdan kuch jalb qilmasdan o‘z 

kuchimiz bilan, o'zaro keng muhokama qilish yo‘li bilan bartaraf qiladigan bo‘lib qoldik. Ikkinchidan, o‘rtoq 

rafiqam, oilamizni tashkiliy xo‘jalik jihatidan misli ko'rilmagan darajada mustahkamladik. (Abdulla Qahhor)