Qo`ysintoshga

DOIR TAJRIBA-SINOV ISHLARI MAZMUNI.

1. 
   Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining mustaqil o‘qish ko‘nikmalarini shakllantirishga doir tajriba-sinov ishlarini tashkil etish
   

Badiiy adabiyot insonlar hissiyotiga so`z vositasida kuchli ta`sirini o`tkazadi. Uning jozibasi badiiy matnni ifodali o`qish va tahlil orqali ochiladi. O`quvchida undan zavq ola bilish tuyg`usini yuzaga keltirish uchun sinfda o`qish darslarini qiziqali tashkil etmoq lozim. Sinfda o`qish darslarida o`rganiladigan asarlar asosida o`quvchida o`sha yozuvchi va shoir ijodiga qizizqish uyg`otiladi. Shundan kelib chiqib aytish mumkinki, sinfda o`qish darslarining vazifasiga o`quvchining mustaqil kitob mutoaala qilishga o`rgatish ham kiradi.

O`qish darslarida badiiy asar syujeti voqealari o`rtasidagi bog`lanishlar, qahramonlarning fe`l-atvori, asar mavzusi, tili o`rganilsa, o`quvchi sinfdan tashqari o`qigan asarining ham shu tomonlariga e`tibor qaratadi. O`qigan asarlari yuzasidan o`z fikr-mulohaza yuritishga o`rganadi. O`quvchilarning o`qiganlarini og`zaki va yozma tarzda izchil ifodalashda so`z boyligiga ehtiyoj sezadi. Bu asar tilini o`rganish kerakligini anglashiga olib keladi. Shu tariqa bolada mustaqil o`qishga qo`yiladigan talablarni anglash hissi paydo bo`ladi. Bu mustaqil badiiy asar o`qiydigan faol kitobxonning mustaqil o`qish mazmuni negizini tashkil etadi.

Maktab bolani o`qish malakasi bilan qurollantiradi,shuning bilan birga kitobni mustaqil o`qiy oladigan, uni tushunadigan, muntazam o`qib borishini talab qiladigan, faqat qiziqarli kitoblarnigina emas, balki gazeta va jurnallarni ham o`qiy oladigan faol kitobxonni tarbiyalashi lozim. Bu vazifalarni amalga oshirishning samarali metod, usul va vositalarini aniqlash maqsadida tajriba-sinov ishlari tashkil etildi.

Tajriba-sinov ishlarini tashkil etish uchun:

1. 
   o`qituvchilarning;
   
2. 
   o`qituvchilarning tayyorgarlik holati o`rganib chiqildi.
   

Buning uchun Toshkent shahridagi 135-maktabning 12ta boshlang`ich sinf o`qituvchisi, 120ta o`quvchi tanlab olindi.

O`z oldimizga qo`ygan maqsad va vazifamizni bajarish uchun sinfdan tashqari o`qish darslarini kuzatdik. Anketa so`rovnomalariga javob oldik. O`quvchilar bilan suhbatlashdik. Tarixiy sanalarga bag`ishlangan tadbirlarda o`quvchilarning ishtirokini kuzatdik.

O`quvchilarda mustaqil o`qish ko`nikmalarini shakllantirishda o`qituvchining o`rni beqiyos.Shuning uchun ularning STO` darslarini tashkil etish va o`tkazish borasidagi faoliyatlarini aniqlash maqsadida so`rovnoma o`tkazildi.

So`rovnomada jami 12 ta o`qituvchi ishtirok etdi.

Boshlang`ich sinf o`qituvchilaridan quyidagi anketa savollariga javob oldik:

1. O`quvchilarda sinfdan tashqari mustaqil badiiy asarlarni o`qishga qiziqish uyg`otish uchun nima qilish kerak deb o`ylaysiz?

2. Yaqin kunlarda qaysi yozuvchi va shoir bilan uchrashuvlar tashkil qildingiz? Tadbir rejasi bormi?

3. O`quvchilarning kitob olib mustaqil o`qishi uchun kutubxona fondi va sharoiti sizni qoniqtiradimi?

4 O`quvchilarning mustaqil ravishda kitob o`qishlarini qoniqarli deb hisoblaysizmi?

5. O`quvchilar o`qigan asarlarni qanday usullar bilan hisobga olib borasiz?

6. O`quvchilar qaysi bolalar yozuvchilari ijodiga qiziqadilar?

7. Sinfdan tashqari o`qish mavzularini nimaga asoslanib tanlaysiz?

“O`quvchilarda sinfdan tashqari mustaqil badiiy asarlarni o`qishga qiziqish uyg`otish uchun nima qilish kerak deb o`ylaysiz?” – degan savolimizga 8 nafar o`qituvchi o`z fikrlarini bayon qilishgan. O`quvchilarga kitoblar ko`rgazmasi tashkil qilish, yozuvchilar bilan uchrashuvlar o`tkazish, ular bilan o`quvchilarning bevosita muloqotini tashkil qilish kerak deb aytdilar. Lekin kitoblar ko`rgazmasi tashkil qilinmagan, o`quvchilarni qiziqtiradigan kitoblar ro`yxati o`qituvchi tomonidan tuzilmagan. O`qituvchidan ”Gulgina” kitobini ko`rganmisiz?- deb so`radik. O`qituvchi uni ko`rmagan. Ular ”Kitobim - oftobim” qo`llanmasidan chetga chiqishga hayiqishadi, erkin harakat qilishmaydi. Vaholanki, badiiy adabiyot olamida har kuni yangilik bo`ladi.Shu savolga 4-nafar o`qituvchi javob bera olmagan.

So`rovnomadagi 2-savolga ijobiy javob ola olmadik.

Kutubxona fondi va sharoiti sizni qoniqtiradimi savoliga barcha o`qituvchilar qoniqtiradi javobini berganlar.Kitoblar yetarli ekanini qayd qilganlar. 3-savolga 8 nafar o`qituvchi qoniqtiradi, 4-savolga barcha o`qituvchilar ertaklarga qiziqadilar deb yozishdilar.

O`quvchilarning mustaqil ravishda kitob o`qishlarini qoniqarli deb hisoblaysizmi? savoliga 10 nafar o`qituvchi qoniqarsiz, 2 nafar o`qituvchi qoniqarli deb yozgan.

“O`quvchilar o`qigan asarlarni qanday usullar bilan hisobga olib borasiz?” savoliga so`rovnoma o`tkazilgan barcha o`qituvchilar darsda suhbatlashaman, deb javob berishdi, aslida turli tadbirlardagi ishtiroki, yozma ishlari orqali ham hisobga olib borilishini bilmadilar. Kitob ko`p o`qigan bolalar aqlli, fanlarni ham yaxshi o`zlashtiradilar, muomalasi ham yaxshi, hurmat qilishni biladilar deb,lekin mustaqil kitob o`qiydigan bolalar kamligini qayd etdilar.

6-o`quvchilar qaysi bolalar yozuvchilari ijodiga qiziqadilar savoliga 4- nafar o`qituvchi Xudoyberdi To`xtaboyev, Anvar Obidjon, Tursunboy Adashboyev kabi yozuvchi asarlarni ko`rsatganlar.

“Sinfdan tashqari o`qish mavzularini nimaga asoslanib tanlaysiz? Vatan mavzusida qaysi kitoblarni tavsiya qildingiz?” savoliga 6 nafar o`qituvchi mavsumiy tamoyilga asoslanib, o`qish darsidagi mavzularga asoslanib, 6 nafar o`qituvchi “Kitobim-oftobim”dagi mavzuni tanlayman deyishdi.