Qurilish materiallari,buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish

O’quv topshiriklar
1
Guruh bilan ishlash qoidalari

Guruh a'zolarining har biri

• 
  o'z sheriklarining fikrlarini hurmat qilishlari lozim;
  
• 
  berilgan topshiriqlar bo'yicha faol, hamkorlikda va mas'uliyat bilan ishlashlari lozim;
  
• 
  o'zlariga yordam kerak bo'lganda so'rashlari mumkin;
  
• 
  yordam so'raganlarga ko'mak berishlari lozim;
  
• 
  guruhni baholash jarayonida ishtirok etishlari lozim;
  
• 
  "Biz bir kemadamiz, birga cho'kamiz yoki birga qutilamiz" qoidasini yaxshi bilishlari lozim.
  

-ilova

2-ilova
1. Bitta gap bilan savolga javobni shakllantiring.
Kar’erdan keltirilgan xom ashyo yirikligi qancha mm bo’ladi?

2. 
   “ Keramik materiallarni ishlab chiqarish texnologiyasi” bo’yicha sxema tuzing va namuna olish bosqichlarini alohida ko’rsating?
   

2. 
   Ushbu tushunchalarning mazmunini yoriting.
   

Keramik material, quritish jarayoni, pishirish, aylanish tezligi tushunchalarining mazmuni.

Tayanch so’zlar: Keramik materiallar, kuydirish jarayonlari, quritish.

Kar’erdan keltirilgan xom ashyo yirikligi 5 mm gacha qilib maydalanadi. Qattiq jinslar tosh maydalagich mashinalarida, yumshoqlari esa (tuproq, bo’r) suv bilan maxsus xovuzda qorishtirib maydalanadi.

Xovuzda xosil bo’lgan shlam deb ataluvchi qotmoqsimon bo’tqa quvur orqali tsilindr shaklidagi aylanma tegirmonga yuboriladi.
Po’lat yoki cho’yan sharchalar solingan tegirmon xar daqiqada 28 marta aylanadi va natijada undagi 35-45% gacha bo’lgan shlam mayda qilib tuyiladi. Tuyilgan shlamning kimyoviy tarkibini to’g’rilash uchun uni uzatuvchi quvurlar orqali shlam saqlagich xovuzlarga yuboriladi va oksidlar miqdori laboratoriyada aniqlanadi.
Pishirish. Tayyorlangan xom ashyo materiallari aylanma pechlarda pishiriladi. Pech’ qattiq pulat listlardan yig’ilgan uzun tsilindr bo’lib, uning ichki qismi o’tga chidamli material bilan qoplangan. TSilindr uzunligi 185...230 m, diametri 5-7m. Aylanma pech’ maxsus tayanchlarga bir tomonga nishab (4^o) qilib o’rnatiladi. Aylanish tezligi daqiqasiga 1-2,5 aylanishga teng.
Xom ashyo namligi 34-40% bo’lgan shlam sifatida pechning yuqori qismiga tushadi. Uning nishab tomonidan esa bosim ostida issiqlik manbaidan olanga yuboriladi. Pechning tuxtovsiz aylanishi xisobiga xom ashyo asta-sekin yuqori harorat tomon siljiydi.
Asosiy fizik-kimyoviy jarayon aylanma pechda kuydirish vaqtida ro’y beradi. Bu jarayonlarni qurib o’tamiz.
Quritish qismida. 70...200^oS haroratda xom ashyo quritiladi, aylanma pechda asta sekin siljib mayda-mayda donalarga aylanadi va u qizib tarkibidagi gigroskopik namlik parlanib chiqib ketadi.
Isitish qismida. 200...700^oS haroratda xom ashyodagi organik aralashmalar yonadi, gil tuproq minerallaridagi kimyoviy bog’langan suv parlanib chiqib ketib suvsiz kaolinit – Al₂O₃  2SiO₂ xosil buladi.
Parchalanish (dekarbonizatsiya) qismida. 700...1100^oS xaroratda kal’tsiy va magniy karbonatlar SaO, MgO va SO₂ ga ajraladi, giltuproqdagi alyumosilikatlar SiO₂, Al₂O₃ va Fe₂O₄ ga ajraladi. Xosil bo’lgan qattiq xolatdagi kal’tsiy oksid kimyoviy bog’lanib, past asosli silikatlar – 2SaO  SiO₂ , kal’tsiy alyuminat va kal’tsiy ferrit 2SaO  Fe₂O₄ larni xosil qiladi.
Ekzotermik jarayonlar qismida. 1100 ... 1300^oS xaroratda quyidagi birikmalar xosil bo’ladi: uchkal’tsiyli alyuminat 3SaO Al₂O₃, to’rt kal’tsiyli alyumoferrit 4CaO Al₂O₃Fe₂O₄ , lekin kal’tsiy oksidning bir qismi ozod bog’lanmagan xolda qoladi. Bu davrda donachalar to’liq xosil bo’lib ulguradi.
Kuydirish qismida. 1300...1450^oS xaroratda aralashma bir oz eriydi. Bunda 3CaOAl₂O₃; 4CaOAl₂O₃Fe₂O₄; MgO va tez eruvchi qo’shimcha aralashmalar eriydi. 2CaOSiO₂ va CaO eritmada aralashib, o’zaro kimyoviy birikadi va klinkerning asosiy minerali 3CaOSiO₂ ni xosil qiladi.