Quyosh kalendari. Quyosh kalendarida tropik yilning uzunligi asos

Quyosh kalendari. Quyosh kalendarida tropik yilning uzunligi asos
qilib olinadi. Quyosh kalendarining uzunligi tropik yilning uzunligiga
mumkin qadar vaqin boTishi kerak. Agar kalendar yili tropik yildan
qisqaroq boTsa, biz oTchayotgan vaqt oraligTda ortiqcha vaqt qoladi.
Miisaliin. kalendar yili qadimgi Misrdagidek 365 sutka deb olinsa, u
liopik yildan deyarli 6 soat qisqa bo‘lganligidan, 4 yildan so'ng Quyosh
In lan bahorgi tengkunlik nuqtasining birlashishi 21-martga emas, balki
22-martga, yana 4-yildan so'ng 23-martga to’g'ri kelar edi. Shunday
qilib. kalendar yili tropik yildan qisqa bodsa, yil fasllari kalendar yilining
kcyingi kunlariga surila boradi. Bunday surilish bir necha avlod hayoti
davomida sezilarli xatoga olib kelardi, va’ni 60 vilda fasllar 15 sutkaga.
120 yilda bir oyga kech qolgan bodardi, 720 yilda esa xato olti oyga yetib,
marida kuz, sentabrda bahor bodardi. Agar kalendar yilini 366 sutka
deb olsak, u holda har 4 yilda bir sutka emas, balki uch sutka xatoga
yod qo'yilardi va bahorgi tengkunlik nuqtasi Quyosh bilan 21-martda
emas, 18-martda, yana tobt yildan so'ng 15-martda to'g'ri kelgan bo'lar
edi. Bu hisobda yil fasllari ertaroq kela boshlardi va bu surilish kech
qolishdan uch marta tezroq yuz berib, bahor va kuz boshlanishining o‘rin
.ilmashishi 720 yilda emas, balki 240 yildayoq namoyon bodar edi. Tropik
yil 365 sutka 6 soat bo'lganda edi, uch yilni 365 sutka va bir yilni 366
sutka qilib olsak. xatoni butunlay bartaraf qilgan bodardik. Ammo tropik
\il 365 sutka 6 soatdan iborat emas, balki bundan 11 minut 14 sekund
qisqa. Shunga qaramay dunyoda xuddi shunday kalendar bodgan. Bu
eramizdan avvalgi 46-yilda Yuliy Sezar buyrugdga ko'ra qabul qilingan
Yulian kalendaridir. Yuliy Sezar Misr Quyosh kalendarini odganib chiqadi va Rim Oy- quyosh kalendarini yangi Quyosh kalendari bilan o'zgartiradi. Dastlabki Misr quyosh kalendari eramizdan avvalgi 3 ming yillikda yaratiladi. Misr astronomlari eng yorqin yulduz bodgan Siriusning geliakik ko'rinishi Nil daryosidagi toshqin vaqtiga to‘g‘ri kelishini aniqlagan. Bu ikki hodisa esa bahorgi tengkunlik davriga to'g'ri kelgan. Misr kalendarida bir yilning uzunligi 365 sutkaga teng bodgan. Bir yil esa o‘n ikkita 30 kunlik oylarga va qo‘shimcha yana besh kundan iborat bodgan. Har to'rt yilda bir sutka xatolik vujudga kelardi. Mazkur Misr kalendari bir necha asrlar davomida ishlatib kelingan. Mazkur kalendarni isloh qilishga bir necha bor urinib koddshgan. Eramizdan avvalgi 238-yilda Ptolemevlar sulolasidan bodgan Everget