Р. Халимметова илмий тадқИҚот методологияси

2. Тадқиқот: 
- 
Рационал. 
- 
Ўйлаш. 
- 
Тадқиқ қилиш. 
1. Ижод: 
- 
Эмоция. 
- 
Кайфият. 
- 
Ҳис-ҳаяжон. 
Олий таълим муассасаларида илмий салоҳиятни 
янада ошириш, илмий ва илмий-педагог кадрлар 
тайёрлаш кўламини кенгайтириш – энг муҳим 
масалалардан биридир 
Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга 
Мурожаатномаси. 2018 йил 28 декабрь. 32 бет. 

---

12 
 
1.1.5-Чизма 
Фан тарихига оид ёндашувлар 
1. Презентизм – ўтмишнинг ҳозирги замон тилида тушунтирилиши. Бу 
мафкуранинг тазйиқи остида қолишини ифодалайди 
2. Антикваризм – ўтмишнинг тўлиқ манзарасини ҳозирги замонга 
боғламасдан тиклаш. Бу тарихий ворисийликни инкор қилади. 
3. Экстернализм – тамойилига кўра, фаннинг ривожланиши ташқи 
детерминация билан тавсифланади, яъни ташқи, ижтимоий-тарихий омиллар 
таъсири билан белгиланади. Тадқиқотлар учун махсус аппаратура талаб 
этилади. Механик, оптик, кимёвий, электрик жараёнлар илмий билимлар учун 
зарур. Фан ривожланишининг ижтимоий шароитларга таянмасдан ривожланиш 
сабабларини тушуниб бўлмайди, дейди. Фан жамият фаолиятининг 
маҳсулидир, у ижтимоий меҳнат тармоқларидан бири ҳисобланади. Ҳар қандай 
ижтимоий меҳнат каби илмий фаолият ҳам жамият эҳтиёжларини қондиришга 
қаратилади. Фан ўз ривожланиш қонуниятларига эгалигини тан олади. Аммо 
уларни ҳаракатлантирувчи кучлар бу ижтимоий эҳтиёжлардир, дейди. ХХ аср 
30-йилларда яна 2 оқим пайдо бўлди. 
4. 
Интернализм (имманент) – тамойилига кўра: фаннинг 
ривожланиши ички детерминация билан тавсифланади, яъни илмий билиш 
ички ўзига хос бўлган қонуниятлар билан белгиланади. Булар ғоялар фақат 
ғоялардан келиб чиқишини тақиқлайди. Ғоялар пайдо бўлишининг тадрижий 
кетма-кетлиги мавжуд. Буни ташқи таъсир бузишга қодир эмас дейди. 

---

13 
 
Ижтимоий шароитлар фан ривожланиш жараёнига таъсир кўрсатилишини 
инкор этмайди, лекин бу таъсир аҳамиятга эга эмас дейди. Интерналистлар 
ғоясига кўра, янги илмий назариялар ва парадигмаларга ўтишни асослашда 
ижтимоий-тарихий ва психологик омиллар биринчи даражали аҳамиятга эга 
дейди.