Р. Халимметова илмий тадқИҚот методологияси

 
 
3.2.3.-Чизма 
 
3.3. Илмийлик мезонлари 
Инсон борлиги тарихий ҳодиса экан, илмий билим ҳам ўз тарихига эга. 
Одатда, билим маҳсулларини фан стандартларига мувофиқлик нуқтаи 
назаридан баҳолаш қоидалари сифатида таърифланувчи илмийлик мезонлари 
ҳам тарихий хусусиятга эга ва эскиришга мойилдир.Айнан илмийлик 
мезонлари билан маҳсулларини уларнинг фанга мансублиги ёки ундан узоқлиги 
нуқтаи назаридан субординациялаш имконини беради деб ҳисобланади.
 
3.3.1.-Чизма 
Фан муносабатини шакиллантирувчи кучли 
омиллар 
институт 
Илмий 
анъаналарнинг
шакилланиши 
метод 
Ишлаб 
чиқаришнинг 
ривожланиши 
Эътиқодлар ва 
инсонларнинг 
дунёга 
муносабати 
Илмийлик 
мезонлари 

---

63 
 
3.3.2.-Чизма 
 
3.3.3.-Чизма 
 
 
 
 
 
 
«А» гуруҳи 
мезонлари фанини 
нофандан формал 
зиддиятсизлик, 
тажрибада синалиш, 
оқилоналик, 
тикланувчанлик, 
интерсубъективлик 
ёрдамида фарқлайди 
«Б» гуруҳи 
мезонлари тарихан 
ўтиб келувчи 
нормативлар, 
онтологик схемалар 
ва мавжудлик 
гипотезаларига 
қўйиладиган 
талаблардан ташкил 
топади 
Илмийлик 
меъзонлари 
В.Ильин 
фикрига кўра: 
«В» гуруҳи 
мезонларини 
билимнинг 
профессионал 
ажратилган 
тармоқларига 
қўйиладиган фанга 
доир илмий 
мезонлари ташкил 
этади 
Илмий билим мажмуига 
нисбатан бўлиниши 
Аналитик билим тафсилотларни,
хусусан, асосий негиздан мавжуд 
мазмунининг бутун салоҳиятини 
аниқлаш имконини беради. 
Синтетик билим нафақат 
умумлаштириш, балки мутлақо 
янги мазмуннинг яратилишига 
олиб келади. 

---

64 
 
 
3.3.4.-Чизма 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Глоссарий 
 
1. Антисциентизм - жамият тараққиётда фаннинг аҳамиятини инкор этувчи 
таълимот. 
2. Билим сифатида фан атроф борлиқ нарсалари ва жараёнларини амалда 
аниқ, изчил ва тадрижий билишга қаратилган. 
3. Верификация (лот. verificatio – исботлаш, далил, тасдиқлаш) – 
эмпирик текшириш йўли билан илмий фикрлар, мулоҳазаларнинг 
ҳақиқийлигини белгилаш. Илгари сурилаётган фараз ва назариялар 
илмийлигининг ўта муҳим мезони (“Вена тўгараги” файласуфлари 
томонидан киритилган). 
4. Мафкуранинг фанга муносабати: қоралаш, бефарқлик, раҳнамолик ва 
эксплуатация қилиш. 
5. Натур фалсафа - қадимда ва ўрта асрларда табиат ҳақидагим фалсафий 
маълумот, унинг мавҳум талқини. 
“МУТЛАҚ ҲАҚИҚАТ” АТАМАСИ УЧ ҲИЛ МАЪНОДА КЕЛАДИ: 
1. У аниқ мукаммал билимни, “сўнгги инстанциядаги ҳақиқат”ни, айрим 
ўзига хос гносеологик идеални англатади. Шу маънода ҳақиқат 
билимнинг бирон-бир даражасида рўёбга чиқмайди, унга эришиб 
бўлмайди, у – метафора. 
2. Мутлақ ҳақиқат тушунчасини бир вариантни (ўзгармас) хусусият касб 
этувчи элементлар билимларга нисбатан тадбиқ этиш мумкин. Улар 
“боқий ҳақиқатлар” деб ҳам аталади. Масалан, Алишер Навоий 1441 
йилда туғилган. Кимёвий элемент атом оғирлигига эга ва ҳ.к. 
3. Мутлақ ҳақиқат деганда фаннинг кейинги ривожланиш жараёнида 
ўзининг мазмунини сақлаб қоладиган ва рад этилмайдиган, балки фақат 
муайянлаштириладиган ва янги мазмун билан бойитиладиган билим 
тушунилади. 

---

65