Ър. Исматулдаев, А. Н. Ма судов, А. Х. Абдуллаев Б. М. Ахмедов, А. А. Аъзамов


Download 1.73 Mb.
bet4/96
Sana08.05.2023
Hajmi1.73 Mb.
#1446646
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   96
Bog'liq
Metrologiya ДАРСЛИК МКК учун

Метрология - улчашлар, уларнинг бирлигини таъминлац усуллари ва воситалари хамда керакли, талаб этилган аникликк* эришиш йуллари хакидаги фан хд1Собланади.
Метрология фани асосан куйидаги масалалар билан шутулланади:

  • улчашларнинг умумий назарияси;

  • катталикларнинг бирликлари ва уларнинг тизимлари;

  • улчаш усуллари ва воситалари;

  • улчашларнинг аникдигини топиш усуллари;

  • улчашлар бирлиги ва улчаш воситаларининг бир хиллилигин) таъминлаш асослари;

  • эталонлар ва намунавий улчаш воситалари;

  • эталон ёки намунавий улчаш воситаларидан ишчи воситаларг бирликларнинг улчамларини узатиш усуллари.

Шундай килиб метрология улчаш, яъни микдорий маълумотн олиш хусусидаги фан булиб, гносеологиянинг мухим таркиби булакла^идан хжобланади. Машхур рус олими ДИ.Менделеев шунда деган эди: "...хдр бир фан, энт аввало улчаш билан бошланади ".
Улчаш техникалари, айник.са замонавий хисоблаш воситалари! асосланган улчаш воситалари илм ва фашшнг ривожлантирувч катализаторларидир. Х,амма учуй, ер ва х,авонинг харорати ва намлиги
14
караб экин экувчи дехкрндан тортиб, улкан кашфиётлар килаётган тадкикртчи учун хам улчаш маълумоти зарур. Кейинги вактларда квант метрологияси, курилиш метрологияси, тиббий метрология ва спорт метрологияси каби сузларни тез-тез эшитишимиз мумкин. Умуман олганда метрология улчашлар борасидаги мавжуд усуллар, воситалар, усдублар ва уларга тегишли меъёрий асосларни уз ичига олган яхлит бир фан хисобланади.
12. Метрологиянинг ривожланиш босхичлари
Улчашлар хакидаги фаннинг тарихи минглаб йилларни ташкил этади. Улчашларга булган эхтиёж кадим замонларда юзага келган. Инсон кундалик хаётида хар хил катталикларни: масофаларни, ер майдонларининг юзаларини, жисмларнинг улчамлари ва массаларини, вактни ва хоказоларни бу жараёнларнинг юзага келиш сабабларини, манбаларини билмасдан, узининг сезгиси ва тажрибаси асосида улчай бошлаган.
Энг кадимги улчаш бирликлари - антропометрик. У инсоннинг муайян аъзоларига мувофикликка ёки мойилликка асосланган холла келиб чиедан. Масалан: Ладонь- бош бармокни хисобга олмаганда долган турттасининг кенглиги; фут- оёк, тагининг узунлиги; пядь-Ьилган бош ва курсаткич бармодоар орасидаги масофа, карич, кулоч, ;адам ва хоказолар.
Баъзи бир табиий улчовлар хам узок, утмишга бориб такалади. Масалан, турли кгшматбахо тошларнинг улчов бирлиги сифатида кенг улланилган, "нухотча" маъносини англатувчи "карат", "бугдой дони"

Download 1.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   96




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling