R o’ y X a t I venchur (Venture capital) kapitalni mazmun va mohiyatini

78. Venchur moliyalashtirish uchun jozibador bo'lgan sanoat va
mahsulotlar - sanoatlarning jozibadorligi.
Venchur kapitalini moliyalashtirish uchun jozibadorligi nuqtai nazaridan
tarmoqlarni uchta shartli toifaga boʻlish mumkin:
• Jozibador.
• Jozibasiz.
• Neytral.
Jozibador
Ko'pchilik venchur kapitalistlar o'z mablag'larining asosiy qismini yuqori
texnologiyali mahsulotlarga investitsiya qilishdan manfaatdor ekanini aytishadi. Bu
odatda sanoat mahsulotlariga e'tiborni qaratishni anglatadi - biznesdan biznesga,
B2B (masalan, robotlar) va iste'mol bozori uchun emas - biznesdan iste'molchiga,
B2C (masalan, tosterlar).
Yoqimsiz
Aksariyat VKlar chakana savdoni moliyalashtirmaydi, hatto yangi savdo
texnologiyalari bilan ham investor topish qiyin bo'ladi. Ba'zi venchur kapital
fondlari chakana savdoga sarmoya kiritadi, ammo tibbiy mahsulotlar kabi maxsus.
VKlar ulgurji savdoga umuman sarmoya kiritmaydi, tarqatishdagi innovatsiyalar
ham ishtiyoqni keltirib chiqarmaydi.
Neytral
Faqat cheklangan miqdordagi venchur fondlari qazib olish sanoatiga sarmoya
kiritadi. Ko'ngilochar sanoat ham venchur kapitalini jalb qilish qiyin. Xizmatlarni
sotuvchi kompaniyalar venchur moliyalashtirish nuqtai nazaridan mahsulot ishlab
chiqaradigan kompaniyalarga qaraganda unchalik qiziq emas. Cheklangan
miqdordagi venchur fondlari ko'chmas mulkka sarmoya kiritadilar, ammo bu
holatda ham, qoida tariqasida, bunday aktivlarning portfeldagi ulushi 20% dan
oshmaydi.Faqat LBO va qayta tuzilishga ixtisoslashgan kompaniyalar faqat ma'lum
tarmoqlar bilan chegaralanmaydi.
79. Venchur kapitalini moliyalashtirish uchun jozibador mahsulotning
o'ziga xosligi.

---

Yuqorida aytib o'tilganidek, venchur investorlarga xizmatlardan ko'ra ko'proq
mahsulotlar yoqadi. Venchur kapitalistlari afzal ko'rgan mahsulotlarning to'rtta
toifasi mavjud:
• Inqilobiy.
• Innovatsion.
• Evolyutsion.
• O'rnini bosuvchi mahsulotlar.
Inqilobiy
Inqilobiy mahsulotlarni moliyalashtirish eng qiyin hisoblanadi. Lampochka,
televizor, telefon, fotoapparat va fotografiya, ilk avtomobillar odamlar hayotini
tubdan o'zgartirgan inqilobiy mahsulotlarga misol bo'la oladi. Zamonaviy
kompyuter sanoati ham inqilobiy mahsulotni moliyalash natijasida paydo bo'ldi.
Yana bir misol, genetik muhandislik mahsulotlari. Barcha inqilobiy mahsulotlar
rivojlanish jarayonida katta miqdordagi kapitalni iste'mol qiladi. Inqilobiy
mahsulotlarni ishlab chiqish, ular foyda olishni boshlashdan oldin uzoq vaqt
moliyalashtirishni talab qiladi.
Innovatsion
Innovatsion mahsulotlar venchur kapitalistlar afzal ko'rgan mahsulotlardir.
Misollar - lahzali suratga olish kameralari, shaxsiy kompyuterlar, rangli televizorlar,
lyuminestsent lampalar - bir vaqtlar inqilobiy mahsulotlarning rivojlanishidagi
evolyutsion bosqichni ifodalaydi. Mahsulotdagi o'zgarish bozorda yangi talabni
yuzaga keltirish uchun yetarli darajada ahamiyatli bo'ldi, lekin vaqt o'tishi bilan
katta tadqiqot va moliyalashtirishni talab qiladigan darajada inqilobiy emas.
Evolyutsion
Evolyutsion mahsulotlar arzonroq yoki yaxshiroq mahsulotlar (ilgari
innovatsion) boʻlib, ularni koʻplab venchur kapitalistlari afzal koʻradi. Evolyutsion
mahsulotlarga kelsak, ularni ishlab chiqaruvchi kompaniya raqobatchilardan besh
yoki o'n yilga emas, balki bir yilga o'zib ketishni afzal ko'radi. Evolyutsion
mahsulot va tajovuzkor boshqaruv jamoasi mavjud bo'lsa, venchur kapital menejeri
bunday etakchilikni saqlab qolish nisbatan oson ekanligiga osonlikcha ishonadi va
shu bilan qisqa muddatda katta foyda keltiradi.