R valijonov, O. Qobulov, A. Ergashev

Konfliktni boshqarish.
M enejerlar uchun eng m urakkabi shaxslararo konfliktlarni hal qilishdir. 
Shaxslararo konfliktlarni hal qilish bo‘yicha quyidagi asosiy uslublar mavjud:
— 
o ‘zini chetga olish, bosh tortish, majbur qilish (qarshi kurashish), tekislash 
(yo‘l berish), m uammoni hal qilish.
M enejem ing bosh vazifasi shundan iboratki, uni boshlang‘ich stadiyasida 
aniqlashni bilish va konfliktga «kirish». Aniqlanishicha agar, menejer konfliktni 
boshlangich fazasida unga «kirsa» 92% hal qilinadi, agar ko‘tarilish fazasida b o isa 
46%, agar cho‘qqisida b o isa , hissiyotlar juda qizigan paytda b o isa, ularni hal 
qilib boim aydi.
Butun kuch kurashga berilganida («cho‘qqi» stadiyasida) pasayish boshlanadi.
119

---

Agar konfliktni so‘nggi davrda hal etilmasa, u yangi kuch bilan o ‘sib chiqadi, 
chunki pasayish davrida kurash uchun yangi usullar va kuchlar jalb qilinishi 
mumkin.
S T R E S S N I N G T A B IA T I
S tr e s s n in g ta b ia ti ( s t r e s s — in g liz c h a « q a ttiq to r t ilg a n » )— bu k u ch li t a ’s ir  
k o ‘r sa tu v c h i h a lo k a tla r o rq a li p a y d o b o ia d ig a n z o ‘riq ish h o la tid ir .
Hatto eng taraqqiy etgan va yaxshi boshqariladigan tashkilotda ham stress 
holatini yaratadigan ishlar va vaziyatlar mavjud bo‘ladi. Misol uchun rahbarlarda 
rejalashtirilgan ishlami bajarish uchun vaqt yetmay qolishi stressga olib kelishi 
mumkin.
Stress nazoratdan chiqib ketsa, behalovatlik hissi paydo bo‘ladi. Agar muammo 
paydo bo‘lsa-yu, uni tezda hal qilish muqobilasi b o lm asa u holda ham stress 
holati yuzaga keladi.
Stress — odatda ko‘p uchrab turadigan hodisa (kuchli asabiylashuv yoki 
m as’uliyatli voqea oldidan uyqusizlik va hokazo). Rahbarlar tushib qoladigan 
stress holati ortiqcha psixologik yoki fiziologik zo‘riqish tufayli sodir bo ‘ladi.
Stressning fiziologik belgisi yara, yurakning turh kasalligi, astma va hokazolar.
U ni psixologik ko ‘rinishi asabiylashuv, ishtahani yo'qolishi, depressiyada 
ifodalanadi. Ortiqcha stress shaxsni samaradorlik va ish unumini susaytiradi, hamda 
tashkilotga qimmatga tushadi.
M enejer o ‘z zo ‘riqishini hal qilishi bilan b ir vaqtning o ‘zida u o ‘ziga 
bo'ysunuvchilarning kundalik m uammolarini hal qilib, stress belgilari ta ’sirini 
maksimal kamaytirish imkoniyatini o ‘rganadi. Albatta har xil shaxslar har bir 
vaziyatga turlicha m unosabatda bo ‘ladilar. Shuning uchun m enejerlar stress 
manbalarini bartaraf qiladigan qilib ish joylarini loyihalashi kerak. K o‘rinib turibdiki 
stress ish va faoliyat yoki individni shaxsiy hayotidagi voqealar bilan bogiiq.
Stressning yuzaga kelishi quyidagi ikki guruh omillarga bogiiq.
Tashkiliy omillar. Stressning tashkilotda eng ko‘p tarqalgan sabablaridan biri 
o‘ta og‘ir ishdan charchashdir, ya’ni xodimga ko‘p miqdorda topshiriq berilganidir. 
Bunday paytda behalovatlik, umidsizlik hissi va moddiy yo‘qotish paydo b o iad i. 
Rollarning noaniqhgi xodimdan nima kutilayotganiga ishonchni yo‘qUgidan sodir 
boiadi. Konfliktdan farqli ravishda bunda talablar ziddiyatli bo‘lmay, balki mavhum 
va noaniqdir. Qiziqarsiz ish — stressning yana bir omilidir. Ya’ni qiziqarli ishga 
ega b o ig an kishilar oz behalovatlik his qilib jismoniy lohaslikka m ahkum emas. 
Stress noqulay ish sharoiti natijasida ham yuzaga kelishi mumkin. (Harorat rejimi, 
yoruglikni yetarli emasligi, ortiqcha shovqin va hokazo).
120

---