R. X. Maksudov

w ( r . + r 2) c o s a
/яг,(1 + ы) c o s a
aw —  -------------i-------------= ------:------------------- -
2 
cos а ш 
2 
cos a m
3.6-§ Tishli g ‘ildiraklarning aniqlik darajasi
Tishli uzatm alarning asosiy kamchiliklari bu ish jarayonida shovqin 
bilan ishlashdir. Tishli g ild ira k qadami qiym atidagi va tish shaklda y o ‘l 
qo‘yilgan xatoliklarning ta ’siri g ild ira k bir aylanganda takrorlanib 
turishi, tishlarga tushadigan yuklanishning notekis taqsim lanishiga va 
uzatma ishlash jarayonida shovqin chiqishiga sabab b o ia d i.
M ashinasozlikda standart asosida detallar 1, 2, 3...12 ta aniqlik 
klasslar bilan tayyorlanadi, bunda sonlar qiymati oshishi bilan aniqlik 
darajasi kam ayadi.Har bir aniqlik darajasi uchta aniqlik norma bilan 
belgilanadi, bular:
- 
kinematik aniqlik bu g ild ira k bir marta aylanganda buralish 
burchagida qo‘yilgan xatoliklarning chekli chegarasi;
54

---

- ravon ishlash bu q o ‘shimcha dinamik yuklanish va shovqinni 
chekli chegarasi;
- ilashayotgan tishlarda kontakt yuzasi hajm ining chekli chegarasi.
Tishli g ‘ildiraklarning aniqlik darajasidan qat'iy nazar o ‘zaro
ilashayotgan tishli g ‘ildiraklaming ilashmagan yuzalar o ‘rtasida yon 
b o ‘shliq qiymatlari ham chekli chegara q o ‘yilgan. Tishli g ‘ildiraklarda 
yon b o ‘shliq qoldirishdan maqsad, g ‘ildirak tishlari qizish natijasida 
tiqilib qolmasligi, y o g ‘lash uchun kerakli moyni sig ‘dirish ham da tishli 
g ‘ildiraklami bemalol aylanib harakatlanishga imkon beradi. Bu qiymat 
tishli g ‘ildiraklam ing o ‘zaro tutashiga bogMiq b o i i b , b o ‘shliqlarning 
shartli belgilari quyidagicha: N - nolik b o ‘shliq, V- normal b o ‘shliq, A- 
kattalashgan b o ‘shliq. Asosan tishli g ‘ildiraklarda V- normal b o ‘shliq 
ishlatiladi.
Tishli gMldiraklaming aniqlik darajasini tanlash shu gMIdirakni 
ishlash sharoiti va bajariladigan ishiga bogMiq boMadi. GMldirak 
tishlam i kesishida asosan 
6, 7, 8, 9
aniqlik klasslar ishlatiladi, bunda 
yuqori aniqlikni talab qiladigan hamda, katta tezlik bilan harakat- 
lanadigan uzatm alarda