Радиотехник тизимлар назарияси асослари

3kTn
12
kT
Bundan:
a (T )q Q n
(5.11.13)
rn>
12 
kT 
a ( T ) nQ
= f ( T \
(5.11.14)
Kichik haroratlar sohasida 
T ning ortishi bilan f{T) funksiya kamayadi, 
chunki reaksiya kesimi ortadi. Yuqori haroratlarda /(7), aksincha, 
T ning 
ortishi bilan ortadi (5.15-rasm). Shuning uchun haroratning m a’lum 
T = 
T0 q iy m a tid a f{T) fu n k siy a m in im u m g a ega b o ‘lad i. Bu h a ro ra t 
boshqariluvchi term oyadroviy sintez uchun eng qulay haroratdir.
(5.11.3) reaksiya uchun 
/) = 1/3, Q = 17,6 M ?F qiymat olinsa T0 = 
2 1 0 8K to ‘g ‘ri keladi, 
f{T) uchun 1020s/m3 kelib chiqadi. Shunday qilib, 
deyteriy-tritiy reaksiyasini hosil bo‘lish sharti:
n r  > 1020 s/m3; 
T0 = 2-108 K ( « 17 KeV). 
(5.11.15)
(5.11.14), (5.11.15) shartlar Louson k riteriy asi deb ataladi.
Deyteriy - deyteriy reaksiyasi uchun Louson kriteriyasi. 
n r  = 1022 s/m3; 
T0 = 109 K ( * 100 KeV). 
(5.11.16)
K o‘rinib turibdiki, boshqariladigan termoyadroviy sintez uchun deyteriy 
- tritiy reaksiyasidan foydalanish ancha qulay.
U m um an, bo sh q arilad ig an term oyadro ja ry o n id a k o ‘p m iqdord a 
energiya ajralib chiqishining (100 W /sm3) talab qilinishi ham da zichligi 
1014— 1016 zarra/sm 3 b o ‘lgan plazmani yuqori tem peraturagacha (108 —
109 K) qizdirish lozim b o ‘lishidan tashqari uni uzoq vaqt davom ida 
termoyadro reaktori kam erasining ichki devorlaridan yetarlicha m asofada 
ushlab turish talab qilinadi (chunki bunday yuqori tem peraturaga hech 
qanday idish devorlari bardosh berolmaydi).
Plazmani idish devorlaridan uzoq masofada ushlab turish uchun magnit 
maydondan foydalanish mumkin. MaMumki, gazorqali elektr toki o ‘tganda 
(razryad), bu toq atrofida hosil bo‘lgan magnit maydon gazni ingichka 
shnur ko‘rinishini olishga undaydi. Zaryadlangan zarralarning shu zarralar 
hosil etgan bunday ingichka shnur shakliga tortilishi pinch effekti deyiladi.
195
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Shnur markazidan 
r masofadagi magnit maydon kuchlanganligi
/
H =
2nr
(5.11.18)
formula bilan ifodalanadi.
Bunda I - r radiusli shnur ichidagi toq kuchidir. Shnur o ‘qiga parallel 
ravishda harakatlanayotgan ionga bu maydon tomonidan, shu maydonga 
urinma boMgan aylana markazi tomonga yo ‘nalgan kuch ta ’sir etadi.
F =
j L t H
’ _
/ . i P
(5.11.19)
2 
7tr 
8 
n 3r~
Plazmani qisilishga undaydigan F kuchga R = (njon + ne|)kT gaz kinetik 
bosim kuchi qarshilik qiladi (bu yerda 
n - ionlar soni,« - elektronlar soni).
M agnit m aydonning maMum bir N 0 qiym atida va plazm a shnur 
radiusining ^ qiym atlarida F = P bo ‘ladi. Tok kuchi bir necha amperga 
teng boMganda, magnit maydonning bosimi shunchalik katta boMadiki, 
razryad shu razryad hosil qilgan idish devorlaridan ajraladi va plazma 
idish devorlaridan izolyatsiyalanadi. M agnit maydon ta ’sirida plazm a 
adiabatik siqilganda TV2/3 = const, PV5/2 = const qonunlarga asosan 
uning temperaturasi va bosimi 
yanada ko‘tariladi. Yuqorida 
aytilganlardan faqat piazmani 
s ilin d r
u ch i 
to m o n la ri 
izolyatsiyalanmay qoladi. Bu 
m u am m o n i 
k a m e ran i 
halqasim on qilib tayyorlash 
y o ‘li bilan b artaraf etilishi 
m u m k in . 
L ek in
p lazm a 
ta b ia td a gaz em as, balk i 
k o ‘p ro q
su y u q lik k a