Радиотехник тизимлар назарияси асослари

triplet holat deb ataladi. Deytronning 
spini 
1 = 0  b o ig an singlet holati uchramaydi, y a’ni spinlari antiparallel 
b o ig a n proton-neytron holati barqaror emas. Bu yadroviy kuchlaming spin 
yo‘nalishga b o g iiq ekanligidandir. Bundan ko‘rinib turibdiki, proton bilan 
neytron spinlari parallel boiganda ulamingtortishish kuchi antiparallel spinli 
holga nisbatan kuchliroq b o ia r ekan.
Deytronning magnit momenti 
ji = 0,86 j i  
U proton bilan neytronning 
magnit momentlari yigindisidan ozgina kamdir:
53
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

/ / + / / = 2 ,7 9 // 
- 1 , 9 1 / /
= 0 , 8 8 / /
.
'
p 
r n 
5 
r yam 
9 
r yam 
9 
* 
yam
Bu ikki qiymatning bir-biridan ozgina bo‘ lsada farqlanishi yo deytrondagi 
nuklonlar spini aniq parallel bo‘lmasligidan, yo nuklonlar orbital harakat 
tufayli qo‘shimcha magnit moment hosil qilishi sabab bo‘lishi mumkin. 
Deytronning spini 1 g atengbo‘lgani uchun birinchi taxmin noto‘gri, demak, 
ikkinchi taxmin to‘g ‘ridir.
Deytron magnit momentini chuqur tahlil qilish proton va neytronlar 
orasidagi yadroviy o ‘zaro ta'sir kuchida markaziy xarakterga ega bo‘lmagan 
o ‘zaro ta ’sir ham mavjudligini ko ‘rsatadi. Haqiqatan, agar deytrondagi 
nuklonlar orbitadagi ta’sir kuchi faqat markaziy kuchdan iborat bo‘lganda, 
deytronning eng past energetik holati orbital momentning 
l -  0 qiymatiga 
mos keluvchi sof 
S  holatdan iborat bo‘lar edi.
Deytron magnit momenti / /
(P nuklonlar magnit momentlari / / + / / n 
dan chetlanish yadro kuchi markaziy emasligini ko‘rsatadi. Haqiqatan, yadro 
kuchi markaziy bo‘lmasa, orbital moment harakat integrali bo‘la olmaydi. 
U holda to ‘la moment turli orbita momentlari yig‘indisidan iborat bo‘ladi. 
Deytron asosiy holat spin va jufitligi j* = 1+ bo‘lganligi uchun orbital 
proton va neytron spinlari yig‘indisi 1 bo‘lishi kerak. Nuklonlar 
S  holatda / 
= 0 da parallel holatda bo‘lishi mumkin, antiparallel holatda bo‘la olmaydi. 
Deytron juflligi juft bo‘lganligi uchun 
S va .d (l = 0, / = 2) holatlardagina 
b o ia oladi, P-holatda (/ = 1) b o ia olmaydi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, deytron markaziy boim agan kuchlar 
ta’sirida 
S  var/holatlarda aralash turadi. Nuklonlar d orbitada harakatlanishi 
bilan magnit momentga hissa qo‘shadi.
M agnit m om entning chetlanishini deytron nuklonlari 4% vaqtini 
d 
orbitada o ‘tkazadi deyilsa tushunarli b oiadi.
d  holatda zaryad zichligining taqsimlanishi sferik simmetriyaga ega 
boim agani uchun deytronningkvadrupol momenti noldan farqlanishi kerak. 
Yuqorida deytronning elektr kvadrupol moment 
0  = 2,738-10“27 sm2 ga 
teng ekanligini aytgan edik. Demak, yadro kuchlari markaziy emas, balki 
tenzor xususiyatga ega, y a ’ni deytrondagi nuklonlar spinlari parallel 
b o iib ,b ir o‘qqa joylashgandagina kuchli ta’sirlashadi, boshqa holatlarda 
ta’sirlashmaydi (2 .2-rasm).
54
www.ziyouz.com kutubxonasi

---