Rangli metallarni ishlab chiqarish

FARGʻONA POLITEXNIKA INSTITUTI SIRTQI BOʻLIM IQTISODIYOT (TARMOQLAR VA SOHALAR BOʻYICHA) YOʻNALISHI 56D-22 GURUH TALABASI FOZILOV ULUGʻBEK UMIDJON OʻGʻLINING SANOAT TARMOQ LARI TEXNOLOGIYALARI FANIDAN “RANGLI METALLARNI ISHLAB CHIQARISH” MAVZUSIDA TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI

Rangli metallarni ishlab chiqarish

• Mis ishlab chiqarish.
• Alyuminiy ishlab chiqarish.
• Titan ishlab chiqarish.
• Magniy ishlab chiqarish.

Rangli metallarning ahamiyati kundan kunga ortib borayapti, ayniqsa radioelektronika, atom energetikasi, kosmik parvozlarlarni rivojlanishi bilan bog’liq.

Eng ko’p qo’llaniladigan metallar – bu mis (Cu), rux (Zn), qo’rg’o’shin (Pb), qalay (Sn), alyuminiy (Al), nikel (Ni), magniy (Mg), titan (Ti).

Rangli metallarni olish usullari xilma-xil.

pirometallurgiya usul
yuqori temperatu- rada kechadigan metallurgiya jarayonlarning majmuasi
gidrometallurgiya usul
metall rudalari kimyoviy moddalar- ning suvlar eritma- larida eritiladi, keyin metallar eritmalar- dan ajratiladi
metallotermik usuli
kerakli metallar kimyoviy birikmalar- dan boshqa aktivroq metallar (Al, Ca, Mg) yordamida tiklanadi

1. Mis ishlab chiqarish.

Mis olish uchun mis rudalar, mis qoldiqlari va mis qotishmalari ishlatiladi. Rudalarda 1 – 6% mis bo’ladi.
Rudalarda mis quyidagi birikmalarni hosil qiladi: oltin gugurt bilan birikmalar – (CuFeS2 – халько-
пирит, Cu2S – халькозин, CuS – ковелин);
oksidlar ko’rinishida - (CuO,);
gidrokarbonatlar ko’rinishida - CuCO3·Cu(OH)2
Mis asosan pirometrIk usuli bilan quyidagi boskichlarda olinadi:

• rudalarni eritishga tayorlash; 2)shteyn olish uchun

rudalarni eritish (shteyn-mis va temir sulfidlar eritmasi);

• shteyndan konvertorlarda mis olish;3) misni tozalash

1 bosqich - rudalarni eritishga tayorlash
Ruda maydalanadi (0,1-0,2 mm), keyin boyitiladi va qizdiriladi.
Mis rudalari flotatsiya usuli bilan boyitiladi.
Flotatsiya usulu maydalangan hamma materiallarning suvlanishi har xil bo’lishiga asoslangan.
Gaz pufakchalari har bir mineralga har xil yopishadi va natijada pufakcha-mineral juftlarning og’irligi bir biridan farq qiladi va minerallar qatlam-qatlamlarga ajraladi.
Natijada tarkibida 35% gacha mis, 50% gacha oltin gugurt bo’lgan jism (kontsentrat) hosil bo’ladi.
bu jism oltin gugurtni kamaytirish maqsadida 750–800 С da pechda qizdiriladi