Raqamli ilmiy kengash islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

milliy hunarmandchilikning o‘rni” deb nomlanib, unda kashtachilik, gilamchilik, 
ipak matolar ishlab chiqarish borasida davlat tomonidan yaratilgan sharotilar, unda 
xotin –qizlar ishtiroki kibi masalalar taxlil etiladi.
Kashtachilik 
asosan 
savdo-hunarmandchilik 
shaharlarda 
va 
yirik 
qishloqlarda 
hamda 
O‘zbekistonning qadimiy dehqonchilik madaniyati 
markazlarida (Xorazmdan tashqari) keng tarqalib kelgan. Nurota vloyati ham 
kashtachilikda o‘z maktabiga ega bo‘lib, u xom ashyoga dastlabki ishlov berishdan 
tortib, yakunida tayyor mahsulotgacha bo‘lgan jarayonlarni qamrab olishi bilan 
ajralib turadi. Ayni paytda bu huddagi kashtachilik ayollar bindligini ta’minlada 
ham o‘rni katta bo‘lgan. Hudud kashtachiligi iroqi, ilma, bo‘lma, bosma, xamdo‘zi, 
chamak, chinda hayot, bahi, choklari keng tarqalgan. Boshqa maktablardan hudud 
kashchachiligi asosan “yo‘rma” yoki “zanjircha” uslubi bilan tikilgan shoxchalar 
bilan farq qilgan.
1997 yil 31 martda «Xalq badiiy xunarmandchiliklari va amaliy san’atini 
yanada rivojlantirishni Davlat yo‘li bilan qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlari 
to‘g‘risida»gi Farmoni xuddi shu xol bilan bog‘liq chiqarilgan bo‘lib, respublikada 
yashovchi barcha xalqlarda badiiy hunarmand-chilik va amaliy san’atga bo‘lgan 
50
Toshkentda-xalqaro-hunarmandchilik-mahsulotlari-va-texnologiyalari-yarmarkasi-otkaziladi . (Elektron resurs) 
Kirish rejimi: bugun.uz. (Murojat etilgan sana 02.02.2022 y) 

---

22 
qiziqishini oshirdi. Bu borada Farg‘ona vodiysining Andijon, Namangan, 
Farg‘ona, Qo‘qon, Marg‘ilonda kabi shaharlarida ibratli ishlar amalga oshirildi. 
Xususan, bu shaharlarning barchasida hunarmandchilik uyushmalari tashkil 
qilinib, ular shahar va qishloqlardagi hunarmandlar faoliyatini rivojlantirish, 
hunarmandchilik an’analarini tiklash va davom ettirish bilan shug‘ullandi. 
Jumladan, Namangan viloyatida Ikromjon Karimov, Marg‘ilonda Rasuljon 
Mirzaah-medov o‘zlarining 10 dan ziyod shogirdlari bilan birga qadimgi kashta 
choklar asosida kashta buyumlari yaratib, nafaqat vodiy bozorlari, balki «Bozor 
Art» xamda «Style Uz» yarmarkalarida qadimgi kashta buyumlari va kashta 
matolari bilan qatnashib, xorij mamlakatlari bozorlariga ham chikdilar. 
Shuningdek, bu hunarmandlar turli ko‘rgazma va konkurslarda ishtirok etib, milliy 
kashtachilikni dunyoga tanitdilar
51
.
Ushbu uyushmalarining xar biri 50 dan ziyod turli hunar egalarini 
birlashtirgan. Xususan, an’anaviy kashtachilik bilan shug‘ullanayotganlardan 
uyushma qadimgi naqsh ornamentlarni qayta tiklash va kelgusi avlodga yetkazish 
maqsadida ilmiy va amaliy faoliyatni birlashtirgan bo‘lsa, Gulnora Sharipova, 
Muxayyo Nishonova, Moxigul Dehqonova, Gulniso Jumaboeva kabi ko‘plab 
ayollar bevosita kashtachilik bilan mashg‘ul bo‘lib, kashta buyumlaridan chorsi, 
do‘ppi, tagchoyshab, devor choyshab, do‘ppi kabi maxsulotlar tayyorladilar. 
Marg‘ilon hunarmandlar uyushmasi rahbari Rasuljon Mirzaaxmedov 2006 yilda 
KaKSa va YuNESKO doirasida o‘tkazilgan “Sifat belgisi” musobaqasida oliy 
baxmal matosi bilan qatnashib, “Sifat belgisi”
nishonini va pul mukofotini qo‘lga 
kiritdi; o‘z maxsulotlari bilan yana Yaponiya, Fransiya, AQSh davlatlarida 
o‘tkazilgan xalqaro ko‘rgazmalarda qatnashdi
52
. 
O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidentining «Yirik sanoat korxonalari 
bilan kasanachilikni rivojlantirish asosidagi ishlab chiqarish va xizmatlar o‘rtasida 
kooperatsiyani kengaytirishni rag‘batlantirish chora tadbirlari to‘g‘risida»gi 2006 
yil 5 yanvar Farmoni, unga muvofiq Vazirlar Mahkamasi tomonidan 
«Kasanachilik to‘g‘risidagi Nizom» ning ishlab chiqilishi esa hunarmandchilikni 
rivojlantirish bilan bir qatorda kasanchilikka yo‘l ochish borasida muhim qadam 
bo‘ldi
53
. Natijada katta sarmoya, mablag‘ talab qilmaydigan kasanachilikni yo‘lga 
qo‘yish maqsadida joylardagi ishlab chiqarish korxonalarida bekor yotgan turli xil 
dastgoh va uskunalarni qo‘lidan ish keladigan oilalarga berildi
54
.
Yangilangan O‘zbekistonda kashtachilikka alohida e’tibor berilganli-gini 
ta’kidlab o‘tish lozim. Masalan, 2017 yil 17 noyabr 5242-son “Hunarmandchiligini 
51
Ахунов М., Абдуллаева Н. Мамлакатимиз тараққиётини янги босқичга кўтаришда анъанавий 
каштачиликнинг аёллар тадбиркорлиги ва касаначилигидаги аҳамияти // Аёл ва жамият: тараққиётнинг 
янгипоғонасида. Илмий – амалий анжуман материаллари. 2018 йил 18 апрель. - Тошкент. 2018. -173 бет.
52
Ахунов М., Абдуллаева Н. Мамлакатимиз тараққиётини янги босқичга кўтаришда анъанавий 
каштачиликнинг аёллар тадбиркорлиги ва касаначилигидаги аҳамияти // Аёл ва жамият: тараққиётнинг 
янгипоғонасида. Илмий – амалий анжуман материаллари. 2018 йил 18 апрель. - Тошкент. 2018. -173 бет.
53
// Халқ сўзи. 2006 йил 6 январь.
54
Каримов И.А. Янгиланиш ва барқарор тараққиёт йўлидан янада изчил ҳаракат қилиш, халқимиз учун 
фаровон турмуш шароити яратиш – асосий вазифамиздир. 2006 йилда республика ижтимоий – иқтисодий 
ривожланиш якунлари ҳамда 2007 йилда иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг энг муҳим устувор 
йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамасидаги маърузаси. 2007 йил 12 февраль // Халқ сўзи. 2007 
йил 13 февраль.

---

23 
yanada rivojlantirish va xunarmandlarni har tomon-lama qo‘llab-quvvatlash chora-
tadbirlari to‘g‘risidagi” O‘zbekiston Respubli-kasi Prezdentining Farmoning 8-
ilovasi xamda va 2017 yil 2 sentabrdagi “Marg‘ilon, Qo‘qon shaharlari va Rishton 
tumanida xunarmandchilikni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 687-son Qaroring 14 - bandiga 
asosan 4 - “Atlas bayrami” halqaro festivali Marg‘ilon shahrida 11 - 15 sentabr 
kunlari o‘tkazildi. Tadbir 11 - 13 kunlari Bangladesh va Mangoliyadan kelgan 
trenerlar O‘zbekistondan borgan 60 nafar yosh xunarmandlarga xunarmand-chilik 
mahsulotlarini zamonaviy dizaynda ishlash, maxsulot-larni elektoron savdosini 
yo‘lga qo‘yish bo‘yicha mashg‘ulotlar o‘tkazildi
55
. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023 yil 12 iyun PF-91-son 
“Aholini hunarmandchilikka jalb qilish va hunarmandchilik faoliyatini 
rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 
farmoni bilan respublikaning barcha hududlarida o‘tkaziladigan 30 ga yaqin tadbir, 
shu jumladan, Xorazm viloyati Xiva shahrida 2023 yil avgust “Gilamlarga bitilgan 
tarix” gilamchilik ko‘rgazmasi, 2023 yil avgust “O‘zbekiston sovg‘alari” milliy 
suvenirlar va hunarmandchilik mahsulotlari ko‘rgazma-savdosi, Andijon shahrida 
2023 yil sentabr “Milliy qo‘g‘irchoqlar — milliy qadriyatlar ko‘zgusi” nomli 
respublika festivali, Qoraqalpog‘iston Respublikasida 2023 yil oktabrda Xalqaro 
“O‘tov” hunarmandchilik festivali o‘tkazish belgilab berildi. Shuningdek, AQSh, 
Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya, Italiya, Rossiya, Yaponiya, Xitoy, Turkiya, 
Indoneziya, Hindiston, Malayziya, Qozog‘iston, Ozarbayjon, Qirg‘iziston, 
Tojikiston va boshqa davlatlarda tashkil etiladigan xalqaro ko‘rgazma va 
festivallarda O‘zbekiston hunarmandlarining ishtirokini ta’minlash vazifasi ham 
qo‘yildi
56
. 
Ma’lumotlarga ko‘ra, respublikada 25 mingdan ziyod usta, 80 mingga yaqin 
oila shu sohadan daromad oladi
57
. 2020 yil 26 iyunda “Respublikada qo‘lda 
to‘qilgan gilamchilik sohasini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risi-da”gi Qarori 
imzolangandan so‘ng
58
qo‘lda to‘qilgan gilamlarni eksport qilishda avtomobil, temir 
yo‘l va havo transportida tashish xarajatlarini 50 foizigacha miqdorda 
kompensatsiya qilishga subsidiyalar taqdim etish mexanizmi joriy etildi. 
Gilamchilik sohasi bilan shug‘ullanadigan tadbirkorlar, uyda gilam to‘qiydigan 
ayollar va kasanachilarga bir qancha imtiyozlar berildi. Samarqand, Buxoro, Xiva va 
Shahrisabz shaharlarida turistlar tashrif buyuradigan madaniy meros ob’ektlari 
55
Ўзбекистон Республикаси “Ҳунарманд” уюшмаси жорий архиви. Ўзбекистон Республикаси 
Президентининг 2017 йил 17 ноябрдаги «Хунармандчиликни янада ривожлантириш ва хунармандларни 
хар томонлама қўллаб-қувватлаш чора-тадбирлари тўғрисида» ги ПФ-5242-сонли Фармони бўйича вилоятда 
амалга оширилган ишлар бўйича маълумот. 
56
Ўзбекистон Республикаси Ҳунарманд уюшмасининг жорий архиви. “Ҳунарманчилик бўйича 
тадбирларни ташкил этиш ва ўтказиш” бўлими томонидан 2019 йилнинг 6 ой давомида қилинган ишлар 
тўғрисида маълумот 
57
Qiymati-va-korkini-yoqotmaydigan-ozbek-gilamlari. (Электрон ресурс) Кириш режими: uza.uz. (Мурожат 
этилган сана 05.10.2021 й) 
58
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 26 июндаги “Республикада қўлда тўқилган 
гиламчилик соҳасини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-4759-сон Қарори. Қонун 
ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 26.06.2020 й., 07/20/4759/0970-сон; (Электрон ресурс). Кириш 
режими: Lex.uz (мурожаат қилинган сана 17.02.2023). 

---

24 
hududlarida qo‘lda to‘qilgan gilamlar ko‘rgazma-savdo rastalari (do‘konlari) tashkil 
etildi. 10 ta davlatga, jumladan, Qirg‘iziston, Ozarbayjon, Rossiya, Afg‘oniston, 
Qozog‘iston, AQSh va Tojikiston kabi davlatlarga qiymati 4 million AQSh 
dollaridan ortiq gilamlar eksport qilindi
59
. 
Respublikada pillachilik tarmog‘ini rivojlantirish, pilla yetishtirish va uni qayta 
ishlash jarayoniga zamonaviy, innovatsion texnologiyalarni joriy etish, ipak 
mahsulotlari ishlab chiqarish, eksport qilish hajmlarini oshirish hamda tarmoqqa 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish bo‘yicha izchil chora-tadbirlar 
amalga oshirildi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining sohani rivojlantirishdagi 
Qarori
60
olib borilayotgan ana shu islohot va chora-tadbirlarni endi yanada 
jadallashti-rishga, mavjud muammo va kamchiliklarni bartaraf etishga xizmat qildi.