Raqamli ilmiy kengash qarshi davlat universiteti

BOBIR// BOBUR [a.]– sher. Aslida taxallus nom. Mashhur o‘zbek shoiri 
va davlat arbobi, tarixchi va etnograf, geograf, kuchli harbiy sarkarda 
Zahiriddin Muhammad ibn Umarshayx mirzoning adabiy taxallusi. Barcha 
manbalarda Zahiriddin Muhammadning otasi – Umarshayx mirzo Farg‘ona 
viloyatining hokimi bo‘lgani, onasi Qutlug‘ Nigorxonim Toshkent viloyati 
hokimi Yunusxonning qizi ekanligi qayd etilgan. Boburning otasi Umarshayx 
mirzo 39 yoshida fojeali halok bo‘lgan. Shundan so‘ng Bobur hokimiyatga 
o‘tiradi. Boburning hokimiyat tepasiga kelishi temuriy shahzodalar o‘rtasida 
130
Abatov D.R., Nurchayeva M. Qashqadaryo xalq dostonlari matnida qo‘llangan onomastik birliklar tadqiqi. // 
O‘zbek tili imkoniyatlaridan amaliy foydalanish masalalari. Respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari. – 
Qarshi, 2022. – B. 213-215.

---

48 
toj-taxt uchun kurash avj olgan bir pallaga to‘g‘ri keladi. Ikkinchi tomondan esa 
Shayboniyxon boshliq mo‘g‘ullar O‘rta Osiyoga yurish qilgan, bu yurtni qo‘lga 
kiritishga jaddi jahd bog‘lagan bir palla edi. Bu yurushlarda birgalikda 
kurashdan qochgan temuriy shahzodalar yengiladi, shu jumladan, Bobur ham. 
Shahzodaning keyingi hayotiy faoliyati bevosita Afg‘oniston va Hindiston bilan 
bog‘lanadi. Bobosi yaratgan davlat qo‘lidan ketgach, shu yurtlarda boburiylar 
saltanatiga asos soladi
131
. 
Qodir baxshining “Oychinor” dostonida aynan Boburning Shayboniy bilan 
bilan bo‘lgan jangda yengilib, Afg‘oniston sari yo‘l olishi voqealari 
tasvirlangan. Doston matnida Bobur nomi Bobir fonetik shaklida qo‘llanilgan. 
Bunday qo‘llanish tilimizda ma’lum bir davrda qo‘llanganini yaxshi bilamiz. 
Hatto mutaxassislarning “Boburmi Bobir” nomli munozarali maqolalari ham 
chop etilganidan xabardormiz.
SHAYBONIY – Muhammad (to‘liq ismi Abu Abdulloh Muhammad ibn 
al Hasan) (749, Iroqning Vosit sh. — 805, Ray sh. yaqinida) — fiqh, 
musulmon huquqini tizimga solib, tartib beruvchilardan biri. Abu Hanifa,
Abu Yusuf, Molik ibn Anasdan saboq olgan. Bag‘dodning eng e’tiborli 
fiqhlaridan biri sanalgan, Rakka shahri qozisi etib tayinlangan. Abu Hanifa 
ilmiy merosini to‘plagan. Fiqhga oid al Mabsut (ikkinchi nomi— Kitob al-asl
filfuru) to‘plamini tuzgan va unga «Kitob azziyodat»ni qo‘shimcha
qilgan. Fiqh bo‘yicha katta ma’lumotnoma — «Kitob al jome al- kabir» 
va kichik ma’lumotnoma — «Kitob al jome as-sag‘ir»ni, shuningdek, 
harbiy huquqqa oid asar va boshqalarni yozgan.
132
“Oychinor” dostonida 
aynan Boburni Shayboniyxonning mag‘lub etishi tasviri ham keltirilgan.