Raqamli ilmiy kengash qarshi davlat universiteti

Hovdak ko‘llarnin g‘oziday
161
. 
Qodir baxshi Rahimovning “Jorxun maston” dostonida ham Hovdak ko‘li 
nomi tilga olingan bo‘lib, bunda ham bu ko‘l yuqoridagi folklar asarlari 
matnidagi singari ko‘plab parrandalarning makoni sifatida qayd etiladi hamda 
asar qahramonlaridan biri Avazxonning o‘g‘li Nuralining soxta do‘sti G‘ani, 
ya’ni Jorxun mastonning maslahati bilan bobosining otini minib ushbu ko‘lga 
ovga borishi va mastonlar qo‘liga asir tushishi tasvirlanadi. 
“Nurali va Semurg‘” dostonida Jayxun daryosi nomi tilga olinadi va bu 
daryo asar qahramonlarining boshiga turli azoblarni solishi aytiladi. Doston
qahramoni Nurali va oila a’zolarini Jayxun daryosi o‘zanidan toshib oqizib 
ketadi, shunda Nurali “izg‘in tortib jilab, o‘limini tilab, Jayxunga qarab, 
Qubbonoy va Jahongirning sog‘lig‘ini so‘rab, ikkovini, Jayxun, senga 
topshirdim”, – deb zor-zor yig‘lab, Jayxundan ularning joniga zomin 
bo‘lmaslikni yolvorib so‘raydi. Asarda Nuralining shu so‘zlarni aytib 
kelayotgan joyi: 
Moziylardan tarix degan noming bor,
Hech kim bilmas o‘tkir tig‘li daming bor, 
Odam chiqmas burum-burum guming bor, 
Ikkovini, Jayxun, senga topshirdim. 
Ikkovini berdim senga omonat, 
Omonatga qilmagaysan xiyonat. 
Ikki jonni saqla sog‘-u salomat, 
161
Қодир бахши Раҳимов. “Келиной ёки Норгулой”. Қарши давлат университети нашриёти. 2011. Б- 71. 

---

71 
Ikkovini, Jayxun, senga topshirdim
162
. 
“Nurali va Semurg‘” dostonida Jayxun gidronimi daryo va orol singari 
suv inshooti nomi hamda mamlakat nomini ifodalsh uchun xizmat qilganiga 
ham guvoh bo‘ldik. 
“Oyparcha”, “Nurali va Semurg‘”, “Kelinoy yoki Norguloy”, “Jorxun maston” 
va “Oychinor” dostonlari matnida oronimlar ham qo‘llanilgan. Oronim termini 
“O‘zbek onomastikasi terminlarining izohli lug‘ati”
163
da (yun. opo – tog‘ 
+onoma – atoqli ot) – yer yuzasi relefidagi bo‘rtib, ko‘tarilib chiqqan har qanday 
baland joylar (tog‘, qir, tepa, cho‘qqi, dovon va b.) atoqli oti. Toponim turi 
sifatida izohlangan
164
. 
Dostonlar matnida Sunduz (NS // JM), Ko‘hi Qof (NS // JM), Shiram 
(NS), Asqar (NS, JM), Kerga (NS), Qulon (O), Polapon (JM), Junxay (JM),
Oqbosh (KN), Oqbet (KN), Oqtog‘ (KN), Oqdovon (KN), Chakchak (KN), Hisor 
(KN) singari tog‘ nomlari uchraydi. Ba’zi tog‘ nomlarining izohini berishga 
harakat qildik.