Raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

Xotirani taqsimlash usullari (statik, dinamik). 
Xotirani taqsimlash usullari, ma'lumotlarni saqlash va ularga kirish-
qolishni tashkil etuvchi tartibni tavsiflashda ishlatiluvchi usullar birligini anglatadi. 
Bunday usullar umumiy ravishda ikki guruhga bo'linadi: statik (statis) xotirani 
taqsimlash va dinamik (dynamis) xotirani taqsimlash. 
1. Statik xotirani taqsimlash: Statik taqsimlash usuli ma'lumotlarni 
to'g'ridan-to'g'ri xotira bo'limlari yoki qatorlari orqali saqlashni talab qiladi. Bu usul 
ma'lumotlar o'zgarmasligini ta'minlaydi va ularga turli xil operatsiyalarni amalga 
oshirish imkonini beradi. Statik xotirada, xotira hajmi avvaldan aniqlangan bo'lib, 
ma'lumotlar istalgan tartibda joylashtiriladi va o'zgarishsiz qoladi. 
2. Dinamik xotirani taqsimlash: Dinamik taqsimlash usuli esa 
ma'lumotlarni dinamik tartibda saqlashga yo'l qo'yadi. Bu usulda ma'lumotlarga 
raqamlar yoki belgilar orqali unikal identifikatorlar (ID) beriladi. Dinamik xotirada, 
ma'lumotlar istalgan tartibda saqlanmayabilir va o'zgarmasligi ta'minlanmayabilir. 
Ma'lumotlar yaratilgan vaqtda joylashgan tartibda saqlanadi, o'chirilishi mumkin va 
xotira hajmi dinamik ravishda o'zgarishi mumkin. 
Statik xotirani taqsimlash usuli, kattalar, qatorlar, jadvallar, fayllar va 
boshqa strukturli ma'lumotlarni saqlash uchun idealdir. Bu usul ma'lumotlar ustida 

---

Muallif: Shaybonov Muhsinbek 
17/05/2023 02:49:02 
amalga oshiriladigan qidiruv, kiritish, o'zgartirish va o'chirish amallarini yaxshi 
bajarishga imkon beradi. 
Dinamik xotirani taqsimlash usuli esa o'zgaruvchan ma'lumotlarni 
saqlashga mo'ljallangan. Bu usul, masalan, foydalanuvchilar, buyurtmalar, 
tranzaktsiyalar va boshqa dinamik ma'lumotlar uchun yaxshi ishlaydi. Dinamik 
xotirani taqsimlash usuli ma'lumotlarni ID asosida qidirish, ularga bo'lgan 
havfsizlikni ta'minlash, barcha ma'lumotlar ustida amalga oshirish imkonini beradi. 
Statik xotirani taqsimlash usuli, ma'lumotlarni to'g'ridan-to'g'ri 
joylashtirish, qidirish va ma'lumotlarga o'zgarishlarni amalga oshirishga imkon 
beradi. Bu usul odatda berilgan hajmli xotira bo'limlari yoki qatorlari orqali 
ma'lumotlarni saqlaydi. Xotiraning hajmi avvaldan aniqlangan bo'lib, ma'lumotlar 
bu hajmda saqlanadi. Statik xotira, ma'lumotlarga direkt ravishda murojaat qilishga 
imkon beradi va ulardagi ma'lumotlar o'zgarmaydi. 
Dinamik xotirani taqsimlash usuli esa ma'lumotlarni dinamik tartibda 
saqlashga imkon beradi. Dinamik xotirada, ma'lumotlarga unikal identifikatorlar 
(ID) beriladi. Bu usul, ma'lumotlar ustida amalga oshirish va murojaat qilishni 
hozirgi vaqt bo'yicha joylashgan tartibda ta'minlaydi. Dinamik xotira o'zgaruvchan 
ma'lumotlarni saqlashga mo'ljallanganligi uchun foydalanuvchilar, buyurtmalar, 
tranzaktsiyalar va boshqa ma'lumotlar uchun yaxshi ishlaydi. 
Statik va dinamik xotirani taqsimlash usullari har biri o'ziga xos 
afzalliklarga ega. Statik xotirani taqsimlash ishga tushirish va amalga oshirish 
jarayonlarini osonlashtiradi. Boshqa tomonidan, dinamik xotirani taqsimlash usuli 
ma'lumotlarni o'zgartirish, o'chirish va yangilashni osonlashtiradi. 
Asosiy farqi, statik xotira ma'lumotlarni saqlashga sabab bo'lgan tartibni 
o'zgartirishmaydi, va ma'lumotlar uchun hajm avvaldan aniqlanadi. Boshqa 
tomonidan, dinamik xotira hajmi o'zgarishi mumkin, va ma'lumotlar istalgan 
tartibda saqlanishi mumkin. 
Ma'lumotlar tashxisi va loyihalash jarayonida, bizning maqsadlarimiz va 
talablarimizga qarab statik yoki dinamik xotirani taqsimlash usulini tanlashimiz 
mumkin. Her ikki usul ham ma'lumotlarni saqlashga imkon beradi, lekin ulardagi 
tartib va qo'llaniladiganlik bo'lgan foydalanish maqsadlariga qarab o'zgaradi. 
Xotirani taqsimlash usullari kompyuter dasturlari dasturni bajarish 
jarayonida ma'lumotlarni saqlash uchun xotirani belgilash va boshqarish usullarini 
anglatadi. Xotirani ajratishning ikkita asosiy usuli - statik ajratish va dinamik 
ajratish. 
1. Statik taqsimlash: Statik ajratish xotirani ajratish usuli bo'lib, unda 
o'zgaruvchilar uchun xotira kompilyatsiya vaqtida ajratiladi va dasturning bajarilishi 
davomida doimiy bo'lib qoladi. Kompilyator har bir o'zgaruvchi uchun kerakli 
xotirani aniqlaydi va ularga manzillarni belgilaydi. Statik taqsimlash odatda global 
o'zgaruvchilar va funktsiyalar ichida kalit so'z bilan e'lon qilingan o'zgaruvchilar 
uchun ishlatiladi static. Xotira o'zgaruvchining qamrovi va saqlash sinfiga qarab 
dasturning stek yoki ma'lumotlar segmentidan ajratiladi. 

---

Muallif: Shaybonov Muhsinbek 
17/05/2023 02:49:02 
Statik taqsimlashning afzalliklari: 
• Xotirani taqsimlash oddiy va samarali. 
• O'zgaruvchilar ma'lum turdagi operatsiyalar uchun foydali bo'lishi 
mumkin bo'lgan qattiq xotira joyiga ega. 
Statik taqsimlashning kamchiliklari: 
• Ishlash vaqtida xotiradan foydalanishni osongina sozlab bo'lmaydi. 
• Agar o'zgaruvchilar to'liq ishlatilmasa, bu xotiraning isrof bo'lishiga 
olib kelishi mumkin. 
• Rekursiv yoki murakkab ma'lumotlar tuzilmalarini amalga oshirish 
qiyin bo'lishi mumkin. 
2. Dinamik taqsimlash: Dinamik ajratish - bu xotirani ajratish usuli bo'lib, 
unda xotira kerak bo'lganda ish vaqtida ajratiladi. Bu dasturlarga bajarilish vaqtida 
xotirani dinamik ravishda so'rash va bo'shatish imkonini beradi, bu esa xotira 
resurslarini boshqarishda moslashuvchanlikni ta'minlaydi. Dinamik taqsimlash 
odatda massivlar, bog'langan ro'yxatlar va turli hajmdagi xotirani talab qiladigan 
ob'ektlar kabi ma'lumotlar tuzilmalari uchun ishlatiladi. 
C va C++ kabi tillarda dinamik ajratish , va kabi funksiyalar yordamida 
malloc()amalga calloc()oshiriladi realloc(). Java va Python kabi tillarda dinamik 
xotira taqsimoti axlat yig'ish kabi mexanizmlar orqali tilning ish vaqti muhiti 
tomonidan avtomatik ravishda amalga oshiriladi. 
Dinamik taqsimlashning afzalliklari: 
• Xotirani dasturni bajarish jarayonida kerak bo'lganda ajratish va 
ajratish mumkin, bu esa xotiradan samarali foydalanish imkonini beradi. 
• Bu o'zgaruvchan o'lchamdagi ma'lumotlar tuzilmalarini yaratish va 
dinamik o'lchamlarni o'zgartirish imkonini beradi. 
• U murakkab ma'lumotlar tuzilmalari va algoritmlarini amalga 
oshirishni qo'llab-quvvatlaydi. 
Dinamik taqsimlashning kamchiliklari: 
• Dinamik taqsimlash statik taqsimlash bilan solishtirganda qo'shimcha 
ishlov berish xarajatlarini talab qiladi. 
• Xotirani noto'g'ri boshqarish xotiraning oqishi yoki osilgan 
ko'rsatkichlarga olib kelishi mumkin. 
• Xotira samarali bo'shatilmasa, parchalanish sodir bo'lishi mumkin, bu 
esa xotiradan samarasiz foydalanishga olib keladi. 
Shuni ta'kidlash kerakki, statik va dinamik taqsimot o'rtasidagi tanlov 
dasturning o'ziga xos talablariga va ishlov beriladigan ma'lumotlarning 
xususiyatlariga bog'liq. Turli xil dasturlash tillari va muhitlar turli ehtiyojlarga mos 
keladigan xotirani ajratish uchun turli mexanizmlar va xususiyatlarni taqdim etadi. 

---

Muallif: Shaybonov Muhsinbek 
17/05/2023 02:49:02