Raqobat va monopoliya. Narxlarning mohiyati va shakllanish xususiyatlari

Iqtisodiy mazmuniga ko`ra

Tartibga solish darajasiga ko`ra

Narx turlari

• 
  Ulgurji narxlar
  
• 
  Chakana narxlar
  
• 
  Xarid narxlari
  
• 
  Datatsion narxlar
  
• 
  Demping narxlar
  
• 
  Nufuzli narxlar
  
• 
  Ta`riflar
  

• 
  Qat`iy belgilangan narxlar
  
• 
  Erkin narxlar
  
• 
  Tartibga solinadigan narxlar
  

Amal qilish doirasiga ko`ra

• 
  Hududiy narxlar
  
• 
  Milliy narxlar
  
• 
  Jahon narxlar.
  

Monopol narxlar – monopol mavqeiga ega bo`lgan tovarlarga belgilanib ishlab chiqarish bahosidan yuqori yoki past bo`lishi mumkin.

Irratsional narxlar – yer, suv, o`simlik va hayvonat dunyosi kabi tabiiy resurslarga belgilanadigan narxlarni bildiradi.

Demping narxlar – bunday narxlarda ishlab chiqaruvchilar bozor-
dagi mavqeini muatahkamlash va raqiblarini siqib chiqarishda foydalaniladi.


Datatsion narxlar – davlat budjeti hisobidan arzonlashtirilgan narxlardir.

Ta`riflar –turli xil xizmatlar ( telefon,transport, kommunal va h.k.) bahosi sifatida chiqadi.

Narx dipozoni – turli narxlar oralig`ining puldagi ifodasi.

Narx diskriminatsiyasi – narxlarni kamaytirish deb ham atalib, u narxlardagi farq ishlab chiqarish xarajatlaridagi farqlardan kelib chiqmaganda ro`y beradi.

4. Raqobatning turli ko`rinishlari sharoitida narxning shakllanish xususiyatlari.

Raqobatning turli shakllarga asoslangan tarmoqlarida narx tashkil topishining umumiy shart – sharoitlari.

• 
  Narx asosida ishlab chiqarish sarf- xarajatlari yoki tovar (xizmat) qiymati yotadi.
  
• 
  Narx tovarlar naflilik darajasini ifodalaydi.
  
• 
  Narx o`zida tovarlarga bo`lgan talab va taklif nisbatini mujassamlashtiradi.
  
• 
  Raqobatlashish usullari ham narx tashkil topishida o`z o`rniga ega bo`ladi.
  
• 
  Narx tashkil topishiga davlat iqtisodiy siyosati ta`sir ko`rsatadi.
  
• 
  Narx shakllanishida xufiyona iqtisodiyotning rivojlanishi darajasi ham ma`lum o`ringa ega.
  

Raqobatning bu shaklida har bir ishlab chiqaruvchi o`z mahsulotini turli usullar bilan tabaqalashtirish orqali bozordagi mavqeini mustahkamlash va mahsulotiga narx belgilashga harakat qiladi.