Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

Bilimlarga 
asoslangan iqtisodiyot 
tizimi 
Ilmiy tadqiqot 
ishlari maydoni 
Bilimlarga asoslangan 
iqtisodiyotning 
infratuzilmasi 

---

156 
Jamiyatning mahsulot ishlab chiqarish infratuzilmasini o’rganilganda unda 
ishlab chiqarilayotgan mahsulot yoki hizmatlarda qanday bilimlar aks etishi va bu 
bilimlarning pirovard natijalari qanday bo’lishiga ahamiyat beriladi. Bu yerda 
asosiy diqqat-e’tibor bevosita bilimlar hosil bo’ladigan va uning shart-sharoitlariga 
bog’liq bo’lgan raqamli iqtisodiyot infratuzilmasi tushunchasiga qaratiladi. Undan 
so’ng, uning zamonaviy sharoitlarga bog’liq alohida hususiyatlari viloyatlararo 
miqyosda o’rganiladi. Bilimlarning biror bir moddiy yoki ma’naviy ne’mat 
yaratadigan tashuvchisi, saqlovchsi va foydalanuvchisi inson bo’lgani tufayli, 
jamiyat uchun kerakli bo’lgan amaliy bilimlar asosan ta’lim tizimida hosil qilinadi. 
Shuning uchun ham bilimlarga asoslangan raqamli iqtisodiyotda sifatli mahsulotlar 
ishlab chiqarishning asosi - ta’lim muassasalaridagi zamonaviy sifatli ta’lim 
jarayonida hosil bo’ladi, deyishimiz mumkin. Ishlab chiqarish va ta’lim tizimi 
orasidagi asosiy bog’liqlik va munosabatlar majmui ham xuddi shu bilan 
aniqlanadi. Raqamli iqtisodiyotni bilimlardan foydalanish asosida tahlil qilib 
chiqqanda ishlab chiqarish tizimi, ishlab chiqarish potentsiali, bilimlarga 
asoslangan iqtisodiyotning ishlab chiqarish jarayoni, bu bilan bog’liq iqtisodiy 
munosabatlar sub’ektlari, innovatsion tizim, innovatsion potentsial, innovatsion 
amaliyot sub’ektlari va boshqa tushunchalar o’rganiladi. Yuqorida tavsif etilgan 
muammolar bo’yicha bir qancha ilmiy manba’larni /5-8/ tanqidiy ravishda 
o’rganish shuni ko’rsatadiki, ilk ilmiy izlanishlar informatizatsiya tushunchasi va 
uning iqtisodiyotga ta’sirini o’rganishga bag’ishlangan – xuddi shu holat “raqamli 
iqtisodiyot” paradigmasining paydo bo’lishiga olib keldi. Ushbu yo’nalishning 
muallifi iqtisodiyotdagi neoklassik yo’nalish namoyondasi Dj. Stigler hisoblanadi 
/11/. Ammo informatsiya tushunchasi mavhumroq bo’lgani uchun, “agent uchun 
informatsiya” tushunchasi kiritilib, u informatsiya jamlanishi va qayta ishlanishi