Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

Common (CC) turidagi litsenziyalar, ochiq dasturiy ta’minot uchun 
jamoaviy litsenziyani ko’zda tutadigan General Publik License (GPL, 
GNU); 
 Virtualizatsiya bo’yicha ko’rsatiladigan hizmat turlari asta-sekinlik bilan 
dasturiy ta’minot ishlab chiqaruvchilarni va komp’yuterchilarni bozordan 
siqib chiqara boshladi. Masalan, SONY korporatsiyasi ham noutbuklarni 
korporativ zakazga binoan ishlab chiqarishni boshladi, chunki mijozlar 
borgan sari talabchan bo’lib borayaptilar va shu tufayli sifatli tovar va 
hizmatlarni istab qoladiar. 
 Biznes-modellarning transformatsiyasi. Raqamli iqtisodiyot yangi 
biznes-modellarda namoyon bo’ladi va bu bozorning boshqa 
ishtirokchilarda o’ziga hos bo’lgan zanjirli reaktsiya hosil qiladi. Bular 
ichida eng ommaboplari – kastomlashtirilgan mahsulot va hizmatlarga 
bo’lgan 
intilish, 
personallashtirilgan 
hizmatlar 
olish 
istagi, 
kompaniyaning rivojlanish strategiyasiga elektron tijorat vositalarini jalb 
qilsh hamda Freemium-model, Tree-to-play, Print-on-demand, Full-
Crowdsoursing, Donation kabi raqamli biznes arxitekturalaridan 
foydalanishdir. Ishlab chiqaruvchi firmalarning internet orqali bevosita 
sotuvlarni tashkil qilishi, elektron vitrinalardan foydalanish, tarmoq va 
tarmoqlararo virtual birjalarni tashkil qilish, omborlarsiz ishlash 
imkoniyati (drop shopping) va zahiralarni talabga binoan qondirish (on-
demand). 
 Oliy ta’lim muassasalari tayyorlab bergan mutaxassislarning bilimini 
zamonaviy talablar darajasida oshirishga erishish. Chunki hozirgi 

---

59 
davrda oliy ta’lim olgan mutaxassislarning bilim darajasi oliy maktabni 
tugatgandan so’ng, atigi ikki yildagina 50% ga eskirib qolmoqda. 
 Hozirgi vaqtda anchagina ommaviy bo’lib ketayotgan uy-ofislarda 
ishlash imkoniyati, ya’ni, raqamli iqtisodiyot ko’pchilikni uydan 
ketmagan xolda, kompaniya, firma yoki tashkilotlarda to’laqonli ishlash 
imkonini yaratadi (gigeconomy, free lancing kabilar).