Ravshan rajabov qadimgi sharq harbiy san’ati yangi asr avlodi toshkent 2018 uo‘K: 94(100) (075)

13-rasm.
59

---

haydab ketildi. Osuriyaliklar boysunmaganlami shun- 
day jazoladilar (Древний Восток, книга для чтения. 
Учпедгиз. - М.: 1968. 120-123-betlar).
Osuriyada dumaloq qalqonlar keng tarqalgan edi. 
Ularning diametri 60-70 santimetr bolib, bronzadan 
yapaloq uchburchak shaklda yoki topilgan po‘stloq- 
dan yasalar edi. Po'stloqdan to‘qilgan qalqon ten bilan 
qoplanar va bronza plastinkalari bilan hoshiyalangan 
edi. Osur qo‘shinlarida dumaloq qalqonlardan tashqa- 
ri to‘gri burchakli ikki olchovdagi qalqonlar qollanilar 
edi. OVtachalari 40x100 sm olchamda bolgan. Katta 
qalqonlar odam bo Vi, hatto undan baland qilingan.
щ
m
ж
15-rasm. Osurlar qalqonlarni yasashda qamishni vertikal 
qo'yib, gorizontal taxtachalar bilan birlashtirganlar. To‘g ‘ri bur­
chakli qalqonlar to‘qilgan p o ‘stloqdan qilingan.
16-rasm. Osuriyaliklar va bobilliklarning harbiy kemalari.
60

---

ХЕТТ HARBIY SAN’ATI
Akiyani, Araxati podshosini va uning 
jangchilarini mulklari bilan birga asir ol- 
dim va Xett mamlakatiga olib ketdim. Men 
Nuxashish mamlakatiga yurish qilganimda, 
uning mamlakatini egalladim. Podsho o'ldi- 
rildi, uning onasi, akalari, o ‘g ‘illarini asir ol- 
dim va xettlar mamlakatiga olib ketdim.
Mil. aw . X III asr o ‘rtalarida 
hukmronlik qilgan Xett podshosi 
Amuvandashani yozuvidan
Mil. aw . XVIII asming birinchi yarmida (hozirgi 
Turkiya hududi) Kichik Osiyoda yashagan Xett qa- 
bilalari hududdagi Nesa (Kanish), Burusxan, Kussar 
va Xattusi kabi shahar-davlatlarini shakllantiradilar. 
Kichik Osiyodagi viloyatlardan birining hokimi bu 
shahar-davlatlarni birlashtiradi. Anita Nesa shahrini 
markaz qilib, Qora dengizdan Kichik Osiyodagi tuz 
ko'ligacha hududlarni egallab, bepoyon davlat barpo 
qiladi. Xett davlati asoschilarini birlashtiruvchi si- 
yosatini istilochi va islohotchi podsho Labarna (yoki 
Tabarna) (mil. aw . 1675-1650-yillar) tugallaydi. U 
yaxshi qurollangan armiya bilan istilochilik yurish- 
larini davom ettirib, Tavr tog‘ tizmasining shimoliy 
qismini egallaydi va shimoliy Qora dengizga chiqadi.
Labarna mavjud Xett an’analariga zid ravishda 
o ‘g li Xattusilini o‘z vorisi deb elon qiladi. Uning vo- 
risi Xattusili I (mil. aw . 1650-1625-yillar) poytaxtni 
xettlarning sobiq bosh markazi Xattusiga ko'chirgan. 
(Shu voqeadan keyin davlat rasmiy ravishda «Xatti», 
zamonaviy fanda «Xett» deb atala boshlanadi).
Xett davlatida vaqt o'tishi bilan mamlakat xavf- 
sizligi va istilochilik urushlarini olib borishi uchun 
yaxshi qurollangan jangovar armiya shakllantirilgan.