Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
121
beradi. Shovqinli sinfda yoki katta sinflarda talabalr o‘z o‘qituvchilarining ko‘rsatmalarini 
aniq eshita olmaydilar va bu jarayonda mikrofonlar yordamida yaxshiroq o‘rganishadi.
Smartfonlar kabi mobil qurilmalar o‘qituvchi tomonidan ko‘rsatma berish paytida va 
undan keyin fikr-mulohazalarni yaxshilash uchun ishlatilishi mumkin. Interfaol doska 
talabalar tomonidan kengroq ekranda ko‘rish mumkin bo‘lgan vizual tasvirlarni namoyish 
qilish orqali sinfdagi tajribani yaxshilaydigan kompyuter ilovalarini sensorli boshqarish 
imkonini beradi. Bu vizual o‘rganish va talabalarning interaktiv doskada tasvirlarni chizish, 
yozish yoki manipulyatsiya qilishlari uchun interaktivlikka yordam beradi. Raqamli 
video sinfda apparat o‘yinchilariga bo‘lgan ehtiyojni yo‘q qiladi hamda o‘qituvchilar va 
talabalarga internetga ulanmasdan darhol videokliplarga kirish imkonini beradi. Onlayn 
media oqimlari sinfda o‘qitish va o‘rganish jarayonlari uchun oqimli video veb-saytlarni 
yaxshilashi mumkin. Raqamli o‘yin talabalarni ma’lum bir tushunchani o‘rganishga 
undaydi va undan foydalanish kundan-kunga ortib bormoqda.
Podkast nisbatan yangi ixtiro bo‘lib, o‘qituvchilarga tallabalar obuna bo‘lishlari va 
obuna orqali odamlardan yangi fayllarni qabul qilishlari mumkin bo‘lgan internetda 
fayllarni nashr qilish imkonini beradi. Podkastlar va podkasting dunyosi 2004 yilda iPod 
kabi portativ media qurilmalari bilan ajralib turdi va smartfonlarning mavjudligi bilan 
mustahkamlandi. Podkastlar ko‘pincha ovozli raqamli media fayllari bo‘lib, ular bir qator 
ishlab chiqarilgan videolar ham bo‘lishi mumkin. Podcatcher nomli podcasting dasturidan 
foydalanib, bir qator fayl yoki podcastga obuna bo‘lishingiz mumkin. Podkastlarni iPod, 
smartfon yoki kompyuteringizda tinglashingiz yoki ko‘rishingiz mumkin[3].
O‘quv ommaviy axborot vositalari va multimedia texnologiyasining dolzarbligi.
Kompyuter texnologiyalariga asoslangan texnologiyalarni ommaviy axborot vositalari 
sifatida ko‘rib chiqish mumkin emas, chunki ular bilan foydalanish mumkin bo‘lgan turli xil 
dasturlar, vositalar va qurilmalar na ma’lum bir belgilar tizimi bilan, ma’lum bir sinf bilan 
chegaralanmaydi. Shu nuqtai nazardan qaraganda, kompyuter aslida ko‘p foydalanishning 
ko‘p qirrali ixtirosi, turli sohalarda yaratish, tadqiq qilish va fikrlash uchun ramziy vositadir.
U tilni, matematikani, musiqani va boshqa ko‘rinishdagi ma’lumotlarni ifodalash va 
manipulyatsiya qilish, ramziy mahsulotlar, she’rlar, matematik dalillar, kompozitsiyalar va 
boshqalarni yaratish uchun ishlatiladi[2].
Shaxsiy kompyuter bugungi kunda o‘qitish mashinasi sifatida ishlatiladigan eng keng 
tarqalgan interaktiv texnologiyadir. Shaxsiy kompyuter orqali interaktiv ta’lim kompyuterga 
asoslangan ta’lim, integratsiyalashgan o‘quv tizimlari va aqlli repetitorlik tizimlari kabi 
ko‘plab nomlar va qisqartmalar bilan tanilgan[4].
Repetitor yoki oʻrinbosar oʻqituvchi sifatida shaxsiy kompyuter 1970-yillarning oxirida 
ishlab chiqilganidan beri koʻp tadqiqot va baholash mavzusi boʻldi Kompyuterga asoslangan 
ta’limning dastlabki shakllariga B.V. Skinnerning “Xulq-atvor psixologiyasi” asari katta 
ta’sir ko‘rsatdi. Bu dasturlar asosan dasturlashtirilgan o‘qitishning avtomatlashtirilgan 
shakllari edi. Ular tallabalarga ma’lumotni kichik segmentlarda taqdim etadilar, 
tallabalardan ma’lumotlarga rag‘batlantiruvchi sifatida ochiq javob berishlarini talab 
qiladilar va tallabalarga fikr-mulohazalarini taqdim etishdi, shuningdek, ta’limning boshqa 
segmentlariga differensial amaliyot tartiblarini o‘tkazdilar. Repetitor sifatida kompyuterlar 
standartlashtirilgan muvaffaqiyat testlari bilan o‘lchanadigan ta’limga ijobiy ta’sir 
ko‘rsatadi va tallabalarni ko‘proq rag‘batlantiradigan, boshqa texnologiyalarga qaraganda 
ko‘proq o‘qituvchilar tomonidan qabul qilingan va ma’murlar, ota-onalar, siyosatchilar va 
jamoatchilik tomonidan keng qo‘llab-quvvatlangan. 
Ta’lim jarayonlarida samarali xizmat ko‘rsatishga ko‘ra o‘rganishda samarali xizmat 
ko‘rsatish uchun ta’lim vositalari va multimedia texnologiyalaridan foydalanish muhim 

---