Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
151
РЕЗЮМЕ
В статье рассматривается модель развития акмеологической мотивации у учителей физической куль-
туры в чиккан-Холе, основанная на нашем исследовании. Для освещения темы статьи были использованы 
научные разработки и исследования в рамках данной темы.
SUMMARY
The article deals with the model for the development of acmeological motivation in physical education 
teachers in chikkan Khol based on our research. In order to cover the topic of the article, scientific developments 
and research within the topic were used.
Абдуллаев О.Қ.
 Қўқон давлат педагогика институти мустақил тадқиқотчиси
ЎҚУВЧИЛАР РУҲИЯТИДАГИ САЛБИЙ ЎЗГАРИШЛАР ВА УНИ
ЖИСМОНИЙ ТАЪЛИМДА БАРТАРАФ ЭТИШ ВАЗИФАЛАРИ
Таянч сўзлар: жисмоний тарбия, жисмоний маданият, акмеологик тарбия, соғлом турмуш 
тарзи, спорттни оммалаштириш.
Ключевые слова: физическое воспитание, физическая культура, акмеологическое образо-
вание, здоровый образ жизни, популяризация спорта.
Key words: physical education, physical culture, acmeological education, healthy lifestyle, 
popularization of sports. 
Бизга маълумки, талабанинг шахсияти уни ўраб турган воқелик таъсирида шак-
лланади. Натижада у ижтимоий жиҳатдан аҳамиятли бўлган вазифаларни англай бош-
лайди ва жамиятнинг бошқа аъзолари билан мустақил муносабатга киришади ва шу 
тариқа талаба шахснинг ижтимоийлашуви тугалланади. Шу билан бирга талаба шахси 
ижтимоий тажриба элементларини ўзлаштириш, таълим олиш, маълум бир мутахас-
сисликни эгаллаш натижасида шаклланиб боради. 
Талабалар руҳиятидаги салбий ўзгаришларга таъсир этувчи объектив омил 
тўғрисида педагог олим Б.Умаров ушбу фикрни илгари суради: “Объектив сабаблар 
сифатида жамиятдаги носоғлом муҳит, шарт-шароит, иқтисодий ва сиёсий беқарорлик, 
кичик ижтимоий гуруҳлардаги ижтимоий-психологик шароит, кишилар билан муноса-
батлар...” ни эътироф этади[2]. Демак, талабалар руҳиятидаги ўзгаришлар ҳам аввало 
уни ўраб турган носоғлом муҳит таъсирида содир бўлади. Маълумки, оила ўсмир 
учун илк ижтимоийлашув марказидир. Айнан шу марказда ўсмирнинг ижтимоий 
муҳит билан муносабатга киришади, жамиятдаги ижтимоий меъёрлар ва қадриятларни 
ўзлаштиради. Шулар асосида ўсмирнинг хулқ-атвори шаклланиб боради. Ота-оналар 
ўртасидаги муносабатларнинг у ёки бу кўриниши яъни оиладаги хотиржамлик ёки 
келишмовчилик, ака-ука ва опа-сингиллар ўртасидаги муносабатлар хусусияти ўсмир 
ёшнинг хулқ-атворини белгилаб берувчи омиллар сирасига киради.
Айниқса, бунда оиладаги низолар, ота-оналардан бирининг номақбул хулқ-атвори 
ва уларнинг фарзанд тарбиясига нисбатан бефарқлиги, қаттиқ қўллиги натижасида 
содир бўлади. Бу борада машҳур психолог олим Геттинг тадқиқотларига назар ташлаш 
кифоя. Унинг фикрича оилалардаги муаммо ва низолар ўсмирлардаги агрессивликни 
келтириб чиқариши, айниқса, уларнинг қаҳрли, жаҳлдор, қўпол бўлиб вояга етишига 
сабаб бўлади. Геттингнинг хулосаларига кўра, можароли оилалаларда асосий эътибор 
ўзаро зиддиятларга қаратилади, бола тарбияси эса таҳдид ва жазолашдан иборат бўлиб 
қолаверади.
Келажак авлод ҳақида қайғуриш, жисмоний ва маънавий соғлом авлодни тарбия-
лаб етиштиришга интилиш бизнинг миллий ҳусусиятимиздан биридир. Худди шундай 

---