Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
52
Akramova X.S.
JDPU Maxsus pedagogika kafedra dotsenti 
Bozorboyev J.D.
70110401 - Maxsus pedagogika, Defektologiya (Logopediya) 
mutaxassisligi 2- bosqich magistri 
BOLALARNI LOGOPEDIK O‘QITISH VA TEKSHIRISHDA ZAMONAVIY
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISHNING SHAKL VA USULARI
Tayanch so`zlar: nutqning normal va nuqsonli rivojlanishida nutq va kognitiv funksiyalarning 
o’zaro bog’liqligi, didaktik material, psixologik o’rganish, ta’lim, hissiy aloqa, artikulyar apparatlar 
va fonemik eshitish, tahlil va sintez.
Ключевые слова: взаимообусловленность речевых и познавательных функций при нор-
мальном и дефектном развитии речи, дидактическом материале, психологическом обучении, 
образовании, эмоциональном общении, артикуляционном аппарате и фонематическом слухе, 
анализе и синтезе.
Key words: interdependence of speech and cognitive functions in normal and defective 
development of speech, didactic material, psychological learning, education, emotional 
communication, articulatory devices and phonemic hearing, analysis and synthesis.
Pedagogika - psixologiya va logopediya fanida shakllantiruvchi metodlardan ham keng 
foydalaniladi. Shakllantiruvchi metodlarning samaradorligi shundaki, bola ruhiyatining 
rivojlanishini, ruhiy hodisalarning mohiyatini o’rganish bilan shug’ullanmasdan, balki 
eksperiment natijasida ta’lim-tarbiya berish ko’zda tutiladi.
Diagnostik metodlar shaxs yoki jamoaning ruhiy va shaxsiy xususiyatlarini aniqlashda 
miqdoriy va sifat jihatdan aniq tasniflashga imkoniyat yaratganligi uchun psixologiya 
fanining hamma sohasida keng qo’llanilmoqda. Asosan bular testlardir. «Test» ingliz tilidan 
olingan bo’lib, sinov, tajriba degan ma’noni bildiradi. 
Nutq kamchiligiga ega bolani xar tomonlama tekshirish, uning (tug’uruqqacha, tug’uruq 
vaqtidagi va tug’uruqdan keyingi davri to’g’risidagi, shaxsining rivojlanishi haqidagi 
zarur ma’lumotlarni bilish zarur. Tekshirishning asosiy bosqichida logoped bola haqidagi 
anamnez ma’lumotlarini aniqlash maqsadida ota-onalar bilan suhbat o’tkazadi. Ota-onalar 
bilan suhbatda logoped oilada bo’lib o’tgan alohida ahamiyatga ega hodisalarni va shunga 
bog’liq holda bolalarning umumiy nutq taraqqiyotining o’ziga xos tomonlarini aniqlaydi. 
Bolaning tug’uruqkacha, tug’uruq vaqti va tug’uruqdan keyingi davrlardagi rivojlanishining 
o’ziga xos tomonlari aniqlandi. Bu quyidagi taxminiy tartib asosida olib boriladi:
a) tug’uruqqacha bo’lgan davr.
Ona bilan suhbatda logoped ba’zi nasliy omillarni belgilaydi: ota-onalarning bola 
tug’ilgunga qadar salomatligining axvoli, ularda asab-ruhiy, teri-tanosil kasalliklari, 
nutqiy patalogiya bo’lganmi, ota-onadan biri alkogolizm, yuqumli va boshqa kasalliklarga 
uchraganmi?
Shuningdek, bolaning tug’uruqqacha bo’lgan rivojlanishiga oid quyidagi asosiy jihatlar 
aniqlanadi?
– onaning bola tug’ilayotgan vaqtdagi yoshi;
– onaning homiladorlikning birinchi va ikkinchi yarmida boshdan kechirgan 
kasalliklari (Qizilcha, gripp, toksoplazmoz, kandli diabet, jigar, buyrak kasalliklari, 
angina, anemiya);
– homiladorlikning birinchi va nkkinchi yarmida shikastlanishlar, qorin yuzasida lat 
yeyishlar, yurak-tomir kasalliklari, toksikozlar, bolaning tushish xavfi bo’lganmi?;

---