Yo‘lovchi tashish tannarxi quyidagi omillar bilan aniqlanadi:
–poyezd kategoriyalari bo‘yicha tashish tuzilmasi: tezyurar poyezdlarda yuqori energetik xarajatlar, vagon zichligini o‘ta past bo‘lishi hamda vagonlar narxini baland bo‘lishi hisobiga tashish tannarxi yuqori bo‘ladi;
– shahar atrofi va uzoq yo‘nalishdagi tashishlarning nisbati;
– vaqt bo‘yicha tashish tengsizligi, bu o‘z navbatida qo‘shimcha doimiy qurilmalar va harakatlanuvchi tarkib parkini saqlashni talab etadi.
2. Tabiiy-iqlim sharoitlari va temir yo‘llarning joylashgan eri bilan bog‘liq omillar:
Poyezdlarning og‘irlik me’yorlari, harakatlanish tezligi, energetik xarajatlar, joydan qo‘zg‘alish va to‘xtatishlar sonini aniqlovchi yo‘l plani va profili.
Sun’iy inshootlar amortizatsiyasi, ularni saqlash va ta’mirlash xarajatlariga ta’sir ko‘rsatuvchi inshootlar soni va turlari (ko‘priklar, quvurlar, ko‘prik yo‘l va hok.).
O‘rtacha yillik harorat, uning darajasiga energetik xarajatlar, binolarni isitish, alohida holatlarda harakatlanuvchi tarkibga xizmat ko‘rsatish xarajatlari bog‘liq bo‘ladi.
Qor, suv, qumga qarshi kurash zaruriyati, bu ham xarajatlarning o‘sishiga olib keladi.
Energiya resurslarining narxi, regionlar bo‘yicha farqlanadi.
Sovuq tabiiy-iqlimiy sharoitlar bo‘lgan hududlarda mehnatga haq to‘lashni oshirish zaruriyati.
3. Temir yo‘llarning texnik qurollanganligini aniqlovchi omillar:
Ekspluatatsion uzunlikda bir yo‘lli, ikki yo‘lli va ko‘p yo‘lli liniyalarning ulushi. Ekspluatatsiyaning normal sharoitlarida ikki yo‘lli liniyalarning o‘tkazish qobiliyati bir yo‘lli liniyalarga qaraganda taxminan to‘rt marta yuqori, demak har bir yo‘l taxminan ikki barobar jadallikda ekspluatatsiya qilinadi. Harakatlanuvchi tarkibdan foydalanishning sifat ko‘rsatkichlari: poyezdlarning harakat tezligi, qator holatlarda og‘irlik me’yorlari va boshqalar yaxshilanadi, bu esa tashish tannarxini taxminan 20–30 % kamayishiga olib keladi.
Tortuv turlari bo‘yicha tashish tuzilmasi. Elektrovoz tortuvida teplovoz tortuviga nisbatan poyezdlarning yuqori harakat tezligi va og‘irlik me’yori hisobiga, shuningdek quvvat birligi hisobida lokomotivlar narxining nisbatan past bo‘lishi hisobiga tannarx taxminan 25–30 % past.
Lokomotiv seriyalari bo‘yicha lokomotiv parkining tuzilmasi. Bunga poyezdlarning og‘irlik me’yorlari, lokomotivlar ekspluatatsiyasi, ularni saqlash, ta’mirlash va xizmat ko‘rsatish bo‘yicha xarajatlar bog‘liq bo‘ladi.
Yo‘l xo‘jaligining texnik qurollanganligi: og‘ir, termik pishiq uzun o‘lchovli relslar, temir beton shpallar, shag‘al ballastini yotqizish yo‘llarni joriy saqlash va yo‘lning ustki tuzilishi materiallarini ora-sira almashtirish xarajatlarini qisqartiradi. Bardoshlilikni oshishi hisobiga poyezdlarning harakat tezligi, o‘qqa tushadigan og‘irlik oshadi, bu esa o‘ta quvvatli lokomotivlardan foydalanish imkoniyatini beradi, bunda solishtirma energiya xarajatlari kamayadi. Boshqa tomondan og‘ir tipdagi yo‘lning ustki tuzilishini qo‘llash amortizatsion ajratmalarning o‘sishiga olib keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
