Referat mavzulari ro’yxati

 LABORATORIYA №9 
9-ISH.PORTLANDSEMENTNING
 MARKASI SINFINI ANIQLASH
(plastik qorishmadan tayyorlangan namunalarni sinash) 
a) Sement qorishmasining quyuq suyuqligini aniqlash. 
Asbob va uskunalar. Silkituvchi stol, shibbalagich, lineyka, qorishtirgich. 
Ishlash tartibi. Sementning markasini aniqlash (GOST 310.4-81) quyidagicha, 
avval namuna-tayoqchalar tayyorlanadigan sement qorishmaning quyuqligini 
(konsistensiyasi) aniqlanadi. Buning uchun 1500 g qum va 500 g sement olinadi. 
Bu materiallar kosaga solinib, quruq holida kurakcha bilan 1 minut davomida 
obdon qorishtiriladi, keyin o‘rtasi uyiladi, hosil bo‘lgan chuqurchaga 200 g suv 
(S:S=0,4) quyiladi, suv shimilgandan keyin aralashma yana kurakcha yordamida 
bir minutcha qorishtiriladi. Tayyor qorishma aralashtirgichga solinib, 2,5 minut 
mobaynida qorishtiriladi keyin silkituvchi stolcha va konus shaklidagi metall 
qolipdan foydalanib, qorishmaning quyuqligi aniqlanadi. Silkituvchi stolcha 
cho‘yan stanina (1) dan iborat, val (2) dagi mushtcha (3) o‘q (4) ni ko‘taradi, 
o‘q bilan birga yotiq disk (5) va uning yuziga qoplangan 300 mm diametrli 
toshoyna (6) ko‘tariladi. Maxovikni aylantirganda o‘q bilan birga yotiq disk 
valdagi mushtchayordamida goh ko‘tariladi, goh tushadi. O‘q shu tarzda 
harakatlanganda stolcha 10mm ko‘tarilib, qolip (7) ni silkitadi. 
Qorishmani konussimon qolipga joylashdan oldin qolipning ichki yuzasini va 
shisha diskning yuzini salgina xo‘llash kerak. Qorishma qolipga ikki qatlam qilib 
joylanadi (qatlamlarning qalinligi bir xil bo‘lishi kerak). Har bir qatlam metall 
shibbalagich bilan zichlanadi. Pastki qatlam 15 marta va ustki qatlam 10 marta 
shibbalanishi lozim. Qorishmani joylayotganda va shibbalab zichlayotganda qolipni 
(konusni) shisha diskka bosib turish kerak. Qorishmaning ortiqchasi pichoq tig‘i 
bilan sidirib tashlanadi-da, qolip asta-sekin ko‘tariladi. So‘ngra g‘ildirakni 
dastasidan ushlab aylantirib turgan holda stolcha 30 sekund davomida 30 marta 
silkitiladi, shunda sement konus yoyiladi. Konusning yoyilish darajasi 
shtangensirkul yoki po‘lat chizrich yordamida ostki qismining ikki joyidan, bir-
biriga tik yo‘nalishlarda o‘lchanadi. Konus 106-115mm yoyilgan bo‘lsa, 
qorishmaning quyuqligi normal deb hisoblanadi. Konus bundan kam yoyilgan 
taqdirda ko‘proq suv qo‘shib yana qorishma tayyorlanadi. Qorishmaning suv 
talabchanligi suv:sement (S:S) nisbati qurinishida ifodalanadi. Hosil bo‘lgan qiymat 
laboratoriya ishlari daftariga yozib qo‘yiladi va kelgusida sinovdan o‘tkaziladigan 
namuna-tayoqchalar uchun sement qorishma tayyorlash vaqtida shu ma’lumotdan 
foydalaniladi. 
Sement massasi -………g. qum turi - 
qumning massasi -……….g. suv mikdori -……….g (sm
3
)
suv-sement nisbati (S/S) -……… 
qorishtirish usuli – stolda silkitish soni - 
Ko‘rsatkichlar nomi 
Tajribalar 
1 
2 
3 
4 
Suv miqdori,g 

---

Suv miqdori, % 
YOyilish diametri, mm 
Normal quyuq-suyuqlik – 
3-rasm. Silkitish stolchasi sxemasi. 
b) Sement qorishmasidan namuna tayoqchalar (balkachalar) tayyorlash. 
Qorishma tarkibi (massa bo‘yicha) sement:qum=1:3 
S/S (suv – sement nisbati) -…….. 
Asbob va uskunalar. 4x4x16 sm o‘lchamli qolip. 
Ishlash tartibi. Sementning markasini aniqlashda namuna-tayoqchalarning 
egilishdagi va siqilishdagi mustahkamlilik chegaralari asos qilib olinadi. 
Namunalar massasi bo‘yicha 1:3 nisbatda (1 xissa sement va 3 xissa normal 
qumdan), tayyorlangan plastik qorishmadan 40x40x160 mm o‘lchamda 
yasaladi. Buning uchun 1500 g qum va 500 g sement olinadi. Bu materiallar 
kosaga solinib, quruq holida kurakcha bilan 1 minut davomida obdon 
qorishtiriladi, keyin o‘rtasi uyiladi, hosil bo‘lgan chuqurchaga 200 g suv (S:S=0,4) 
quyiladi, suv shimilgandan keyin aralashma yana kurakcha yordamida bir 
minutcha qorishtiriladi. Tayyor qorishma aralashtirgichga solinib, 2,5 minut 
mobaynida qorishtiriladi keyin qolipga solib vibratsiyada zichlashtiriladi. 
Qolipga solingan namuna 28 sutkadan keyin egilishga va siqilishga bo‘lgan 
mustahkamligi sinaladi. 
Namunalar o‘lchami -………. 
v) Egilishga va siqilishga bo‘lgan mustahkamlik chegarasini aniqlash
qorishma tarkibi (massa bo‘yicha) -………. qotish muddati -
………. 
Egilishga bo‘lgan mustahkamlik chegarasini aniqlash. 
Asbob va uskunalar. 4x4x16 sm o‘lchamli namuna, MII-100,
Ishlash tartibi. 4x4x16 sm o‘lchamli namuna MII-100 qurilmasiga qo‘yilib 
egilishga bo‘lgan mustahkamligi topiladi. 2ta pastki tayanch orasidagi masofa 
100mm. 
Ko‘rsatkichlar nomi 
Namunalar 
O‘rtacha 
qiymat 
1 
2 
3 
Egilishga mustahkamlik chegarasi, kgs/sm
2
MPa 
Egilishga sinash bo‘yicha sement markasi- 
Siqilishga bo‘lgan mustahkamlik chegarasini aniqlash. 
Asbob va uskunalar. Gidravlik press, o‘lchamlari 40x62,5 mm keladigan, 
ya’ni yuzasi 25 sm
2
 bo‘lgan po‘lat listlar. 
Ishlash tartibi. Siqilishga bo‘lgan mustahkamlik chegarasini aniqlash uchun 
6 ta yarimta balkachalardan foydalanamiz. YArim balkachalarning tepa va pastki 
qismiga o‘lchamlari 40x62,5 mm keladigan, ya’ni yuzasi 25 sm
2
bo‘lgan po‘lat 
listlar qo‘yiladi va gidravlik press yordamida siqilishga bo‘lgan mustahkamlik 
chegarasi aniqlanadi. Natija jadvalga yoziladi.

---

Ko‘rsatkichlar nomi 
Namunalar 
O‘rtach
a 
qiymati 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Manometr ko‘rsatishi, kgs
Kesim yuzasi, sm
2
25 
25 
25 
25 
25 
25 
25 
Siqilishga mustahkamlik 
chegarasi, kgs/sm
2
MPa 
Siqilishga sinalgan sement markasi-……….. 
Ishlatilgan formulalar: 
;
5
.
1
3
b
l
P
R
эг



;
S
P
R
с

a) egilishga b) siqilishga