Referat mavzulari ro’yxati

1.Keramik materiallar va buyumlar ishlab chiqarish uchun xom ashyolar

---

Keramik materiallar xom ashyosini asosan gil tashkil etadi. Gil xossalarini yaxshilash 
maqsadida uning tarkibiga Yog‘sizlantiruvchi, jins hosil qiluvchi, kuyib ketadigan va 
plastikligini oshiruvchi qo‘shimchalar qo‘shiladi. Gil tarkibidagi dala shpati magmatik 
(granit, sienit va x.k.) va metamorfik (gneys) tog‘ jinslarining nurashidan hosil bo‘lgan 
mahsulotdir. 
SHu 
sababli 
xom 
ashyo 
tarkibi 
asosan 
alyumosilikatlardan 
(Al2O3.2SiO2.2H2O) iborat bo‘lib, kvars, slyuda va boshqa minerallar, organik moddalar 
aralashgan bo‘lishi mumkin. Gil tarkibida ohakning bo‘lishi keramik material olish 
jarayonida ularning buzilishiga olib keladi.
Gilning donador tarkibi, zarrachalarning o‘lchamlari keramik material xossalariga ta’sir 
etadi. Gil tarkibida kaolin minerali ko‘p miqdorda bo‘ladi. Uning zarrachalari diametri 
0,05 mm va undan kamroq bo‘lsa, gil suvga qorilganda plastik massa hosil bo‘ladi, 
quritilganda shaklini saqlab qoladi va kuydirilgach buyum mustahkam va suvga chidamli 
bo‘ladi. Bundan tashqari gil tarkibida zarracha o‘lchamlari 0,005-0,15 mm li changsimon 
va zarracha o‘lchamlari 0,16-5 mm li qum bo‘lishi mumkin.
Gillarning asosiy xossalari plastikligi, havoda va kuydirishdagi kirishishi, 
olovbardoshligi, buyumning rangi va hokazolar.
Plastiklik gil va suv qorishmasining tashqi kuch ta’sirida Yoriqlar hosil qilmasdan 
kerakli shaklga kirishi va kuch olingach ushbu shaklni saqlab qolish xususiyatidir. Gil 
zarrachalari qanchalik mayda bo‘lsa, u shunchalik suvni ko‘p talab qiladi va buyumni 
quritish va pishirish jarayonida kirishish yuqori bo‘ladi. Gillar yuqori plastik (Yog‘li) 
o‘rtacha plastik va kam plastik (Yog‘siz) bo‘ladi. YOg‘li gillarga ishlov berish oson, lekin 
buyumlarni quritish va pishirish jarayonida hajmi kichrayadi va darzlar hosil bo‘ladi. Gil 
plastikligini oshirish maqsadida yuqori plastiklikdagi gil, bentonitlar va sirt aktiv moddalar 
(texnik lignosulfonatlar va sh.k.) ishlatiladi.
Yuqori plastiklikdagi gilni Yog‘sizlantirish uchun xom ashyo aralashmasiga 
Yog‘sizlantiruvchi qo‘shimchalar (shamot, shlak, kul, mayda qum va sh.k.) Yoki ma’lum 
miqdorda plastikligi kam gil qo‘shiladi.
Keramik materialda g‘ovak hosil qilish uchun uning tarkibiga yog‘och qipig‘i, 
toshko‘mir kukuni, lignin, torf changi singari kuydirish jarayonida yonib ketadigan 
qo‘shimchalar qo‘shiladi. Bu qo‘shimchalar yog‘sizlantiruvchi hisoblanadi.
TUZILISHI 
Gil g’ishtlar ishlab chiqarishda ishlatiladi, uzunligi va chidamliligiga ko’ra gil 
cherepetsiyalari xona devorlari va pollarini yong’indan saqlashga yordam beradi. Gil 
quvurlari chidamliligi, uzunligi, rangsiz va arzonligi jihatidan kanalizatsiya quvurlarida, 
drenajlarda va suv quvurlarida foydalaniladi.