Referat mavzulari ro’yxati

Klinker ishlab chiqarish 
Klinker ishlab chiqarishda xomashyo tarkibini 75-78% ohaktoshlar va 22-25% 
giltuproqlar tashkil etadi. Xomashyo tarkibini boyitish uchun tarkibiy oksidlarning birini 
tashkil etuvchi komponentlar kiritiladi. Kremniy oksidning miqdorini oshirish uchun 
kolchedan ogarkalari Yoki rudasi qo‘shiladi. Bundan tashqari sement ishlab chiqarishda 
sanoat chiqindilaridan shlaklar, toshko‘mir kuli, nefelin shlami ishlatiladi. Ularning 
tarkibida 50-60% SaO; 25-30% SiO
2
; 2-5% Al
2
O
3
; 3-8% boshqa oksidlar bo‘lishi 
mumkin. Bu yarimtayyor komponentlarni sement tarkibiga kiritilishi Yoqilg‘i sarfini 20-
25% kamaytiradi.
Klinkerni kuydirish asosan Yoqilg‘i sifatida tabiiy gaz, xususiy hollarda esa toshko‘mir 
kukuni Yoki mazut ishlatiladi. Gaz Yoqilganda klinker toza kuydiriladi, ko‘mir va mazut 
Yoqilishi esa klinkerni 10-20% ga nokerak komponentlar bilan boyitadi.
Sement ishlab chiqarish quyidagi jarayonlarni o‘z ichiga oladi: ohaktosh va giltuproqni 
qazib chiqarish va zavodga keltirish; xomashyoni tayyorlash; xomashyoni kuydirib klinker 
olish; gips olib klinkerni tuyish (15% gacha gidravlik qo‘shimchalar qo‘shish mumkin); 
sementni omborxonalarga joylashtirish.
Xomashyo pishirish xumdonlariga 3 xil usulda tayyorlanadi: quruq, xo‘l va 
kombinatsiyalashgan usullar.
Xo‘l usulda xomashyo komponentlari turli usullarda maydalanib aralashtiriladi va suv 
ishtirokida tuyiladi. Hosil bo‘lgan massa-shlam nasoslar Yordamida shlambasseynlarga 
yuboriladi. SHlam tarkibidagi suv miqdori 35-45% ni tashkil etadi. Uning tarkibidagi oson 
eruvchan ohaktosh, giltuproq dispers majmuani hosil qiladi. Ho‘l usulda klinker 
pishirilganda Yoqilg‘i sarfi quruq usulga nisbatan 1,5-2 marta ko‘p sarflanadi. Ho‘l usulda 
xom ashyo tayyorlanganda suv ishtirokida mayin shlam massasi hosil bo‘ladi. Bu usulda 
xomashyo materiallar-ohaktoshlar karerdan keltiriladi va jag‘li va to‘qmoqli 
maydalagichlarda 5 mm kattalikgacha maydalanadi.
Giltuproq va bo‘r yumshoq bo‘lganligi uchun glinaboltushkalarda ezg‘ilanadi. 
Maydalangan ohaktosh va giltuproq birgalikda sharli tegirmonlarda suspenziya 
holatigacha tuyiladi. SHarli tegirmon uzunligi 15 m, diametri 3,2 m bo‘lgan, po‘latdan 
ishlangan silindr bo‘lib, ichi 3 bo‘lakka bo‘lingan. Xomashyo ichi bo‘sh vallar (sapfa) 
orqali bosim ostida bir tomondan beriladi, ikkinchi tomondan esa olinadi. Tegirmon ichida 
birinchi va ikkinchi bo‘lmalar po‘lat Yoki cho‘yan sharlar bilan, uchinchi bo‘lma esa 
kichik o‘lchamdagi silindrlar bilan to‘ldiriladi. Quvursimon tegirmonlar to‘xtovsiz 
ravishda ishlaydigan uskuna bo‘lib, soatiga 30-50 tonna xom ashyoni shlam massasiga 
aylantirib beradi.