Referat mavzulari ro’yxati

 
3-AMALIY MASHG‘ULOT 
 
Mavzu: Pardozlash va issiqlik izolyasiya materiallarining turlari. 
Nazariy qism 
Asosiy bog‘liqliklar va hisoblash formulalari 
Tayanch iboralar: fasad, ichki devor, tashqi devor, pol, pardoz, bezatish, gil 
tuproq, kaolin, bentonit, glazur, angob, plastiklik. 
 
Vazifasiga ko‘ra pardozlash materiallari quyidagi turlarga bo‘linadi: 
faqat pardozlash uchun — yupqa qalinlikka ega, yuzada yupqa qatlam hosil qiladi 
(bo‘yoqlar, loklar, manzarali suvoqlar) yoki yupqa o‘rama material ko‘rinishida 
(gulqog‘oz, linoleum), yupqa plitalar (sopol, tog‘ jinslaridan); 
konstruksion - pardozlash buyumlari, ular nafaqat manzarali - badiiy pardozlash 
maqsadida , balki yuk ko‘taruvchi konstruktiv element sifatida ham xizmat qiladi. 
Bularga pardoz g‘ishti, manzarali beton, shisha blok va boshqalar kiradi; 
maxsus pardozlash materiallari va buyumlari — belgilangan vazifalarni bajaradi 
(insonlarni rentgen nurlaridan himoyalash - suvoqlar, bo‘yoqlar, shovqindan saqlash - 
pardoz va bir vaqtning o‘zida tovush yutuvchan materiallar). 
Holatiga ko‘ra pardoz materiallari quyidagi turlarga bo‘linadi: 
suyuq bog‘lovchi modda va manzarali komponent aralashmasi ko‘rinishida bo‘ladi. 
Bularga lok-bo‘yoq mahsulotlari — tarkibiga plyonka hosil qiluvchi moddalar (alif, 
yelim, lok) kiradigan qayishqoq — oquvchan materiallar kiradi. Moyli va suvdispersli 
bo‘yoqlar yuzaga suyiq — qayishqoq holda surtiladi. Suyuq polimer bog‘lovchi 
(poliuretan, epoksid smolalari) va manzarali tarkibiy qismlar (pigmentlar, kukunlar, 
zarralar); 
donali devorlar uchun koshin plitalar, parket taxta va parket qoplamalari; 
yig‘ma unsurlar — yirik o‘lchamli qoplamalardan yig‘iladi,plitalar, (devor panellari, 
gipskarton qoplamalar, gipstolali qoplamalar, yog‘och qirindili plitalar, 
laminatsiyalangan parket, paztaroqli gips plitalar). Bu buyumlaming shpuntlari,
o‘yiqlari bor, bir-biriga oson kiradi. Bir-biri bilan burama mix, mix, mixparchin yoki 
yelim yordamida qotirilishi mumkin. Devor, shift, pol taxtalari panellari 
biriktirilgamten so‘ng tekis, choksiz yuza taassurotini beradi. 
Komponentlarining xossalariga ko‘ra pardoz materiallari tabiiy va sun’iy turlarga 
bo‘linadi .Eng ko‘p tarqalgan tabiiy pardozlash materiallari — bular granit,

---

143 
marmar, dolomit va ohaktoshli plitalar.Mahobatli binolarning sokol qismlarini, 
qirg‘oqbo‘ylarini koshinlash uchun, asosan, granitli tosh va plitalar qo‘llaniladi.
Binolarning tashqi devorlarini koshinlashni atmosfera ta’sirigachidamli boshqa 
jinslarni qo‘llab bajarish mumkin (ohaktosh, dolomitlar, qumtoshlar). 
Jamoat binolarini ichki koshinlash marmar, ohaktoshdan bajariladi. 
Sun’iy pardozlash materiallari ikki turga bo‘linadi: organik va noorganik. 
Sun’iy material va buyumlar o‘zining tashqi ko‘rinishi bilan ko‘pincha tabiiy yog‘och, 
tog‘ jinslarining ranglarini, ko‘rinishlarini, tuzilishini aks ettiradi.
Pardozlash materiallarining xossalarini quyidagi turlarga ajratish mumkin: 
vazifasiga ko‘ra (pardoz va estetik);• qurilish-foydalanish (mustahkamlik, g‘ovaklik, 
suv shimuvchanlik, qattiqlik, yedirilishga chidamlilik, muzlashga
chidamlilik va h.k.). 
Pardozlash materiallarining foydalanish xususiyatlariga rangi, shakli va tuzilishi 
kiradi.Pardozlash materiallarining rangi, tuzilishi va shakli xona o'lchamlari 
nisbatlarini idrok qilishga ta’sir qiladi. Masalan, katta bo‘lmagan xonalarda chegaralari 
noaniq va mayda rasmli materiallardan foydalanish kerak. Bunday ko‘rinish xonani 
kattalashtirib ko‘rsatadi. Rasmlari yirik va chegaralari aniq ashyolarni qollaganda 
xonalar kichraygan ko‘rinish tasavvurini hosil qiladi. Tekis yuzaga nisbatan fakturali 
yuza interyer hajmining kichrayib ko‘rinish tasavvurini hosil qiladi. Rang — bu 
insonning ko‘rish a’zolariga nur ta’sir etishi oqibatida hosil bo‘ladigan hissiyotdir. 
Axromatik va xromatik ranglar mavjud. Axromatik ranglar bu — oq, qora va barcha 
kulrang ranglardir. Xromatik ranglar bu — barcha spektral, shuningdek, axromatikdan 
tashqari tabiiy ranglardir. 
Spektral ranglar va ularning to ‘lqin uzunliklari: 
Rang To‘lqin uzunligi, nm 
Qizil 625.......740 
To‘q sariq 590.......625 
Sariq 565......590 
Yashil 500.....565 
Moviy 485.....500 Ш 
Ko‘k 440......485 
Binafsharang 380......440 
Har bir rang fizik tavsifi bilan o‘lchanadigan ko‘rsatkichlarga ega (spektral 
tarkib, yorqinlik).Yorqinlik. Bir hil to‘yingan, spektorning aynan bir rangiga muvofiq 
keladigan rang turlari bir-biridan yorqinligi bilan farq qiladi. Masalan, yorqinligi 
kamaytirilgan ko‘k rang asta-sekin qora rangga yaqinlashadi. Har qanday rang 
yorqinligi maksimal darajada kamaytirilganda qora bo‘lib qoladi.Shuni ta’kidlash 
kerakki, yorqinlik bo‘yalgan obyektning boshqa ranglar tavsifida sezilarli darajada 
o‘ziga xosligini idrok qilishning ruhiyatiga bog‘liq. Masalan, ko‘k rang sariq rang 
bilan yonma-yon turganda yana ham yaqqol ko‘rinadi. 
To ‘yinganlik. Bir tusning ikki xil farqlanishi tovlanish darajasi bilan 
aniqlanadi. Masalan, to‘yinganlik kamaytirilganda ko‘k rang kul rangga yaqinlashadi. 
Masalan, «Tikkurilla» konserni ranglar detektori uskunasini tavsiya etadi . Asbobni 
bo‘yalgan har qanday yuzaga yo'naltiring, bo‘yashda qanday rang qo‘llanilganini 
aniqlash mumkin: detektor ekranida rang kodi va o‘lchanayotgan namuna xaritasi 
nomi paydo bo‘ladi. Detektor xotirasiga barcha «Tikkurila» bo'yoqlar kolleksiyasining 
interyer ranglari kiritilgan. 
Yuza tuzilishi. Quyidagi yuza tuzilishi turlari mavjud: 

---

144 
tekis — yomg‘irli va chang ko‘p joylarda tavsiya qilinadi (notekisliklar 0,5 ... 2 mm), 
o‘rtacha donador (notekisliklar 2 ... 3,5 mm), yirik donador (notekisliklar 3,5 ... 5 
mm); g‘adir-budur — notekislik 5 ... 12 mm; 
bo‘rtma — ma’lum kesimli yuza.Pardozlash ashyolarining yuza tuzilishi ularning 
rangini aniqlaydi va ularning qabul qilinishini belgilaydi. Va aksincha, yuzaning
tekisligi rangga bog‘liq bo‘ladi. Masalan, kulrang ko‘kish toshning nuqtali sovuq tusi 
xuddi shunday qizil yoki tillarang silliq yuzalarga nisbatan kamroq seziladi. Buni 
bo‘yoqli tarkiblar bilan shakl berilgan suvoqlarni bo‘yashda hisobga olish kerak.