Referat Mulohaza va xulosa chiqarish Reja

S –↰ ↰ P

S – P ↰ S –↰ P

Inkor qilish jarayonida (-ma; -siz; -mas) kabi qo‘shimchalar yoki inkor qilinayotgan tushunchaga zid bo‘lgan tushunchalardan foydalaniladi. Oddiy qat’iy mulohazalarning hammasidan aylantirish usuli bilan xulosa chiqariladi.

	№ Xulosa asosi bo‘lgan mulohaza	Xulosa bo‘lgan mulohaza
1	A. Hamma S-P	E. Hech bir S-Psiz emas
2	E. Hech bir S-P emas	A. Xamma S emas P dir
3	I. Ba’zi S-P	O. Ba’zi S-P siz emas
4	O. Ba’zi S-P emas	I. Ba’zi S - P sizdir

Aylantirishga misol:A. Hamma shifokorlar oliy tibbiy ma’lumotga ega.E. SHifokor bo‘lganlarning hech biri oliy tibbiy ma’lumotsiz emas.E. Hech bir yolg‘onchi rostgo‘y emas.A. Hamma yolg‘onchi bo‘lmaganlar rostgo‘ydir.

I.Ba’zi suralar uzundir.O. Ba’zi suralar qisqa emas.O. Ba’zi jumlalar tushunarli emas.
I. Ba’zi jumlalar tushunarsizdir.Almashtirish (lot.–conversio) shunday mantiqiy xulosa chiqarish usuliki, unda xulosa berilgan mulohazadagi sub’ekt va predikatning o‘rnini almashtirish orqali keltirib chiqariladi:
Turli mulohazalardan bunday usul vositasida xulosa chiqarish quyidagi tablitsada ko‘rsatilgan:

№	Xulosa asosi	Xulosa	Almashtirish turi
1	A. Hamma S-P	A. Hamma P-S	Sof almashtirish
2	E. Hech bir S-P emas	E. Hech bir P- S emas	Sof almashtirish
3	I.Ba’zi S-P	I.Ba’zi P – S	Sof almashtirish
4	A. Hamma S-P	I. Ba’zi P – S	Toraytirilgan almashtirish
5	I. Ba’zi S-P	A. Hamma P – S	Kengaytirilgan almashtirish

Juz’iy inkor mulohazadan (0) almashtirish usuli bilan xulosa chiqarib bo‘lmaydi.Almashtirishga misol:1 –misol. A. Hamma shifokorlar oliy ma’lumotlidir. I. Ba’zi oliy ma’lumotlilar shifokorlardir.2- misol. E. Hech bir inson tosh emas. E. Hech bir tosh inson emas.
3-misol. I. Ba’zi yoshlar tadbirkordir.
I. Ba’zi tadbirkorlar yoshlardir.4- misol. A. Hamma odamlar jonli mavjudotdir.
I. Ba’zi jonli mavjudotlar odamlardir 5-misol. I. Ba’zi san’atkorlar qo‘shiqchidir.A. Hamma qo‘shiqchilar san’atkordir.Demak, almashtirish usuli qo‘llanganda mulohazadagi sub’ekt va predikat hajmi aniqlanadi va shu asosda mulohazadagi terminlar o‘rni almashtirilib, xulosa chiqariladi. Bu usul, ayniqsa, tushunchaga berilgan ta’riflarning to‘g‘riligini aniqlashda muhim ahamiyatga ega.III. Predikatga qarama-qarshi qo‘yish (lot.– contrapositio) bevosita xulosa chiqarishning mantiqiy usullaridan biri bo‘lib, bu usul qo‘llanganda berilgan mulohaza avval aylantiriladi, so‘ngra almashtiriladi. Natijada hosil bo‘lgan mulohazaning (xulosaning) sub’ekti asos mulohaza predikatiga zid, predikati esa uning sub’ektiga mos bo‘ladi. Bu usul bilan quyidagi ikki formula asosida xulosa chiqarish mumkin:

S - P ↰ P - ↰ S

S - P