pulga, davlat tuzilmasiga ega ediku. Nima uchun faqatgina o‘rta asrlarga kelib mazkur holat va uni aks ettiruvchi ibora yuzaga keldi?
1. Aynan Markaziy Yevropada birinchi burjua inqiloblari natijasida umumdavlat pul mablag‘lari fondi - budjet yuzaga keldi, hech qaysi davlat hukmdori unga yolg‘iz o‘zi xo‘jayinlik
qila olmaydi.
2. Budjetni shakllantirish va ishlatish tizimi alohida xususiyat kasb eta boshladi, ya’ni davlat daromadlari va xarajatlari tizimi tarkibiy va qonuniy birikmalari bilan yuzaga keldi. Shunialohida ta’kidlash kerakki, budjetning xarajatlar qismi asosiy guruhlari bir necha yuz-yilliklardeyarli o‘zgarmay keldi. O‘sha davrdayoq xarajatlarni to‘rtta yo‘nalishi belgilangan edi: harbiymaqsadlarga, boshqaruvga, iqtisodiyotga, ijtimoiy zaruriyatlarga. Davlat xarajatlaridagi tarkibiy
o‘zgarishlar XX asrning ikkinchi yarmida yuz berdi. Ular ba’zi G‘arbiy Yevropa mamlakatlarining harbiy xarajatlarni sezilarli qisqartirib, ijtimoiy maqsadlarga, iqtisodiyotga xarajatlar qilishga ko‘proq e’tibor berganliklarida namoyon bo‘ladi.
3. Pul shaklidagi soliqlar birmuncha afzal xususiyat kasb etdilar. Avvalgi davlat daromadlari, asosan, natural to‘lov va in’omlar hisobiga shakllangan.Shunday yo‘sinda, davlatchilik va pul munosabatlarining faqat zarur bosqichida yaratilganmahsulotni qiymat ko‘rinishida taqsimlash imkoni tug‘ildi.
Taqsimlash jarayonlari - jamiyatdagi iqtisodiy munosabatlarning bir qismi hisoblanadi.
Moliya ham iqtisodiy kategoriya hisoblanadi. U qiymat harakatining muhim shakllari yordamida
davlat pul fondlarini shakllantirish va ishlatishda namoyon bo‘ladi.
Har qanday davlatning pul daromadlari va fondlarining asosiy moddiy manbai yalpi ichki mahsulot va uning asosiy qismi - milliy daromad hisoblanadi. Moliya yordamida uning taqsimlanishi va qayta taqsimlanishi amalga oshiriladi, shu bilan ishlab chiqarish, taqsimlash va
iste’molga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir o‘tkaziladi.
Moliya shu bilan birga tarixiy kategoriya ham hisoblanadi. U o‘zining paydo bo‘lish,rivojlanish bosqichlariga ega, ya’ni vaqt o‘tishi bilan o‘zgarib boradi. Moliyaning rivojlanishiniikkita asosiy bosqichga bo‘lish mumkin.
Birinchi bosqich - moliyaning rivojlanmagan shakli. U birinchidan, moliyaning noishlabchiqarish xususiyati bilan xarakterlanadi, ya’ni asosiy qismi (2G‘3 qism budjet) harbiy maqsadlarga
Do'stlaringiz bilan baham: |
