sarflangan va deyarli moliya iqtisodiyotga hech qanday ta’sir o‘tkazmagan. Ikkinchidan, bir
bo‘g‘indan tashkil topgan budjet va moliyaviy munosabatlarni chegaralash miqdoridan, ya’ni
moliya tizimi qisqaligi va keng qamrovli emasligidan. Ularning barchasi budjetni shakllantirish va
ishlatish bilan bog‘liq bo‘ladi. Tovar-pul munosabatlarining, davlatchilikning rivojlanishi bilan
umudavlat pul fondiga va shunga mos ravishda, ularni shakllantirish va ishlatish bo‘yicha pul
munosabatlarining yangi guruhiga zarurat paydo bo‘ldi. Hozirgi vaqtda moliya munosabatlari
siyosiy va iqtisodiy tuzumning darajasidan qat’iy nazar o‘z rivojlanishining ikkinchi bosqichiga
o‘tdi. Bu bosqich moliya tizimining ko‘p bo‘g‘inligi, uni iqtisodiyotga ta’sir darajasining yuqoriligi
va moliyaviy munosabatlarning turli-tumanligi bilan xususiyatlanadi.
Davlat moliyasi bilan bir qatorda mahalliy moliyalar, budjetdan tashqari fondlar, davlat
korxonalari moliyasi rivoj topdi. Davlatlar hamjamiyatlari moliyasi kabi yangi moliyaviy
munosabatlar sohasi paydo bo‘ldi. Misol uchun, Yevropa hamjamiyati mamlakatlari qishloq
xo‘jaligini moliyalashtirish, mazkur davlatlarning alohida rejalarida integratsion jarayonlarning
salbiy oqibatlarini bartaraf qilishga ishlatiladigan davlatlararo pul fondlarini tashkil qildilar. Moliya
munosabatlarining yangi sohalaridan biri xususiy transmilliy korporatsiyalar moliyasidir.
Pul fondlari va shunga mos ravishda ularga tegishli moliyaviy munosabatlarning turlichaligi
ularni darajalarga bo‘lishni asoslaydi. Umumdavlat pul fondlari markazlashgan pul fondlari
hisoblanadi, qolgan barchalari esa - markazlashmagan pul fondlaridir. Markazlashgan fondlar
hisobidan jamiyatning makrodarajadagi masalalarini hal etilishi ta’minlanadi. Bu, avvalo,
umumdavlat ahamiyatidagi ehtiyojlarni ta’minlashga, mamlakat mudofaasiga markaziy davlat va
Do'stlaringiz bilan baham: |
