Referati. Reja: 1 Xalq xo`jaligiga umumiy ta`rif

2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning 

beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi doirasida 

mamlakat iqtisodiy xavfsizligini ta’minlashning ilmiy-amaliy asoslari; 

iqtisodiy jinoyatchilikka qarshi kurashishning milliy-xalqaro tizimini 

mustahkamlash masalalari; 

jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish, terrorizm va 

ommaviy qirg‘in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi 

kurashish, shuningdek, moliyaviy xavfsizlikni ta’minlash sohasida 

xalqaro tajribalarni o‘rganish hamda iqtisodiy xavfsizlik bo‘yicha 

FATF standartlarini joriy etish masalalari; 

mamlakatda xususiy mulk daxlsizligini himoyalash va iqtisodiy 

faoliyat erkinligini ta’minlashning amaliy-huquqiy mexanizmlarini 

takomillashtirish; 

real sektor tarmoq korxonalari iqtisodiy xavfsizligi va mamlakat oziq-

ovqt xavfsizligini ta’minlashning istiqbolli yo‘nalishlari. 

Yalpi majlisda sohaga oid yetakchi mutaxassis va olimlarning ilmiy 

ma’ruzalari tinglandi va muhokama qilindi. Kunning ikkinchi 

yarmida anjuman ishtirokchilari 5 ta sho‘baga bo‘lingan holda 

muhokamalarni davom ettirishdi. Anjuman yakuni bo‘yicha qaror 

qabul qilinib, muhokama qilingan masalalar yuzasidan tegishli 

davlat boshqaruvi organlari va tashkilotlarga taqdim etish uchun 

xulosa va tavsiyalar tayyorlandi. 

Anjuman tahrir hay’atiga respublika oliy ta’lim muassasalari 

professor-o‘qituvchilari, ilmiy tadqiqotchilar va soha 

mutaxasislarining 200 dan ortiq ilmiy maqolalari hamda ma’ruza 

tezislari taqdim etilgan bo‘lib, ularning eng saralari to‘plam sifatida 

chop etiladi. 

O’zbekistonda demokratik islohotlar amalga oshirilayotgan hamda 

bozor iqtisodiyotiga o’tilayotgan bir davrda ijtimoiy muammolarga 

alohida e’tibor qaratilmoqda. o’zbekistonnning o’z tiklanish va taraqqiy 

etish yo’liga asoslangan tamoyillardan biri ham bu kuchli ijtimoiy 

siyosatdir. Kuchli ijtimoiy siyosat deganda “o’zbekistonning har bir 

fuqarosi millati, dini va e’tiqodidan qat’iy nazar shaxs sifatida 

shakllanishi, o’z qobiliyatini namoyon etishi, hayotini yanada farovon, 

munosib, ma’naviy boyroq qilishi uchun”1 zarur sharoitlarni yaratishga 

qaratilgan aholini ijtimoiy himoyalash bo’yicha ijtimoiy kafolat va 

---

choralarning ta’minlanishi tushuniladi. Fuqarolarga natijali ijtimoiy 

ko’makni ko’rsatish imkonini beruvchi aholini ijtimoiy himoyalash 

tizimining vujudga kelishi ushbu yillardagi ijtimoiy siyosatning tabiiy 

yutuqlaridan bo’lib hisoblanadi. Mustaqillik yillari mobaynida mavjud 

real iqtisodiy va demografik vaziyatni inobatga olgan holda bozor 

iqtisodiyoti sari bosqichma bosqich o’tish asnosida aholini ijtimoiy 

himoyalash mexanizmi yaratildi. Dastlabki bosqichlarida bu barcha 

aholini ijtimoiy himoyalanishini ta’minlovchi yo’li bo’lib, u o’z o’rnida 

insonlar hayoti darajasining keskin ravishda tushib ketishini oldini 

olish, mamlakatda turғunlikni saqlab qolish imkoniyatini berdi. 

Islohotlarning chuqurlashib borishi barobarida aholiga manzilli 

yordam ko’rsatilishiga katta e’tibor qaratildi. Barcha nafaqa va yordam 

trurlari oilalarga berila boshlandi, bunda asosiy e’tibor kam 

ta’minlangan oilalar, qariyalar va bolalarga qaratildi. Aholining turli 

qatlamlariga differensial yondoshish zamonaviy ijtimoiy himoya 

tizimining o’ziga xos tomonlaridan biridir. O’zbekistonda ijtimoiy 

himoya tizimi rivojlanishining zamonaviy bosqichi barqaror iqtisodiy 

o’sish, aholi hayoti tarzining sifat jihatidan yaxshilanilishiga asoslangan. 

Ҳozirgi davrda aholining bandligini va xususan tadbirkorlik 1 Каримов 

И.А. Ўзбекистон ХХI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, 

барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. М.: Дрофа, 

1997.Б . 209. faoliyatini rivojlantirish orqali iqtisodiy faolligini 

rivojlanishi ijtimoiy himoyalashning asosi bo’lib xizmat qiladi. 

Mamlakat ijtimoiy siyosatining yana bir yutuqlaridan bo’lib, ijtimoiy 

xizmat ko’rsatish tizimining vujudga kelishi, aholi bilan ishlashda 

fuqarolarga natijali ijtimoiy ko’mak ko’rsatish imkonini beruvchi 

zamoaviy usul va texnologiyalardan keng foydalanish hisoblanadi. 

Mahalliy o’zini boshqarish organlari – xokimiyatlarda hududiy ijtimoiy 

xizmatlarni ko’rsatish, ijtimoiy ish, ijtimoiy pedagogika va amaliy 

psixologiya sohasida mutaxassislarni tayyorlash tizimining tashkil 

topishi va rivojlantirilishi barobarida aholiga ijtimoiy xizmat ko’rsatish 

imkoniyati ortib boraverdi. Zamonaviy o’zbekiston sharoitida aholiga 

ijtimoiy xizmat ko’rsatish tizimi alohida shaxslar, oila yoki guruhlarning 

moslashuvi, ijtimoiy reabilitatsiyasiga yo’naltirilgan ijtimoiy-

gumanistik faoliyatning ma’lum bir uslubi tizimi sifatida namoyon 

bo’ladi. O’tish davrining murakkab ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarida 

O’zbekiston o’z muhtoj fuqarolarining zarur yordam va ko’magini olishi 

uchun xizmat qiladigan yangi ijtimoiy muassalar tizimini yaratish 

---

imkoniyatiga ega bo’ldi. Qariyalar, bolalar, nogironlar haqida qayғurish 

Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish Vazirligi, jamoatchilik 

tarzida o’zini boshqarish organlari (mahalla), IIV tomonidan amalga 

oshiriladi. Bunday muassasalar tarkibiga turli toifadagi fuqarolarga 

ijtimoiy xizmat ko’rsatish markazlari, aholiga psixologik-pedagogik 

yordam ko’rsatish markazlari, voyaga yetmaganlar uchun ijtimoiy-

reabilitatsiya markazlari, oila, ayollar va bolalarga ijtimoiy yordam 

ko’rsatish bo’yicha hududiy markazlar va b. kiradi. O’zbekiston 

Respublikasining qonunchiligida va boshqa me’yoriy-huquqiy 

xujjatlarida aholiga ijtimoiy xizmat ko’rsatilishi bo’yicha asosiy 

tamoyillar keltirilib o’tiladi. Ular orasida quyidagicha tamoyillar ham 

ijtimoiy xizmatlarni olishda teng imkoniyatlarga egaligi; ijtimoiy 

ko’mak ko’rsatilishining manzilliligi va ommabopligi, aholining ojiz 

qatlamlarini ijtimoiy qo’llab-quvvatlash kabi tamoyillar. Uyda ijtimoiy 

ko’mak ko’rsatilishiga muhtoj fuqarolarni butunlay qamrab olish va 

ularga ko’rsatiladigan xizmatlar ro’yxatini kengaytirish imkoniyatiga 

ega bo’lish maqsadida o’zini boshqarish organlariga yolғiz 

nafaqaxo’rlar, qariyalar va nogironlarga uyda xizmat ko’rsatish 

bo’yicha ish bilan shuғullanish uchun mehnat bilan band bo’lmagan 

fuqarolarni vaqtincha to’lovli jamoatchilik ishlariga jalb etishga ruxsat 

berilgan. Shubhasizki, mamlakat aholisini himoyalash va qo’llab-

quvvatlash bo’yicha kompleks dasturlarining tashkillashtirilishi zarur. 

Umuman, davlatimizning butun ijtimoiy siyosati shularning barchasiga 

yo’naltirilgan. Ijtimoiy siyosat va ijtimoiy ish bir-biri bilan chambarchas 

boғliqdir. Ijtimoiy ish – bu ijtimoiy siyosatni amalga oshirishning o’ziga 

xos bir shakli bo’lsa, ijtimoiy siyosat esa ijtimoiy ishning o’zagi, 

yo’nalishidir. Ҳuquqiy, fuqarolik jamiyatini shakllantirishning 

murakkab yo’lida mamlakatimiz usun yangi bo’lgan faoliyat turini 

shakllantirish va rivojlantirish, kasbiy salohiyatli ijtimoiy ishchilarni 

tayyorlash zamon taqozosidir. Ijtimoiy ish sohasidagi mutaxassislar 

faoliyatini tavsifi ularga nisbatan talabning yuqoriligi haqida fikr 

yuritish imkonini beradi. Respublikaning bozor iqtisodiyoti tizimiga 

kirishining o’zi ijtimoiy ishchilarga nisbatan ehtiyoj paydo bo’lishini 

ta’minladi. Bundan tashqari, bugungi kunda respublikadagi barcha 

faoliyat yurituvchi ijtimoiy boshqarish organlarida ijtimoiy ma’lumotga 

ega bo’lmagan mutaxassislar ishlab kelmoqda. Ijtimoiy ishchilarni 

mavjud boshqa turli ta’lim shakllari bo’yicha tayyorlanilishi 

respublikada davlat ijtimoiy siyosati bo’yicha kadrlarni ta’minlash 

---

borasidagi muammolarning xal etilishi imkonini beradi. Ҳar qanday 

sharoitda ham ta’rif o’zida qadriyatlar yo’nalganligini, ijtimoiy ishchi 

yondoshadigan pozitsiyalar, ijtimoiy ish mohiyati to’ғrisidagi 

nazariyalar, masalan mazkur kasbning jamiyatdagi roli yoki uning 

boshqa fanlar bilan aloqasi to’ғrisidagi sotsiologik nazariyalarni aks 

ettiradi. Shunday ta’riflardan birini keltirib o’tamiz: ijtimoiy ish – bu 

individu, guruh yoki jamoatchiliklarga ijtimoiy hayotda o’zlarini 

namoyon etish bo’yicha imkoniyatlarini kuchaytirish yoki tiklashga, 

ular uchun eng ma’qul ijtimoiy sharoitlarniya aratishga kasbiy salohiyat 

bilan yordam ko’rsatishdan iborat bo’lgan faoliyatdir. Ijtimoiy ishning 

maxsus nazariyalari ijtimoiy ishchilarning bajarayotgan ishlarini 

tavsiflab, tushuntirish berish hamda baholashga harakat qiladi. Ijtimoiy 

ish nazariyasining asoslari ko’pincha ijtimoiy fanlardagi kabi ketma-

ketlik va o’zaro muvofiqlikda namoyon bo’ladi. Nazariy ғoyalar 

borasidagi aniq tasavvurlar ijtimoiy ishning kasbiy tarkibi sifatida 

talqin etiladi, bu ғoyalar ijtimoiy ishchilarning yetuk tarzdagi fikr va 

munosabatlari hamda o’zini anglashlarining zarur tarkibi hisoblanadi. 

Amaliyotda ham kasbiy faoliyatning o’ziga xosligini tushunish 

nazariyaning asosiy maqsadi hamda insonlarga yordam ko’rsatishga 

intiluvchan insonlar uchun hayotiy zaruriyatdir. Bundan tashqari 

ijtimoiy ish o’z shakli va usullarida ko’p qirralidir. Ijtimoiy ishchilarning 

o’zlari o’z kasblariga turlicha yondoshadilar, ba’zan uni taqdirlanish, 

frustratsiya, xuzur-xalovat, afsuslanish, stress manbasi deb 

hisoblaydilar, lekin ulardan ko’pchilik ish mobaynida qaysidir fikrda 

ikkilanishlarini, qayta tahlil qilib ko’rishga, tanqidiy muhokama qilishga 

va har bir vaziyatni serqirra muammo sifatida ko’rib chiqishga majbur 

bo’lishlarini ta’kidlaydilar. Bu vazifalarni uddalay olish uchun ijtimoiy 

ishchi keng ma’noda salohiyatli kasb ustasi, madaniyat, jamiyat va 

ijtimoiy guruhlarning o’zaro munosabati masalalaridan xabardor inson 

bo’lishi kerak. Shu bilan birga ijtimoiy ishchi boshqa maxsus bilimlarga 

ham ega bo’lishi zarur. Ijtimoiy ishchilar faoliyatiga qo’yiladigan 

umumiy ahl borayotgan talablar asosida to’planib rivojlanib 

boraveradi. Vrach kasbiga o’xshagandek, bu yerda ham umumiy 

tamoyillar va asoslar mavjuddir, lekin u yoki bu sohaga ixtisoslashgan 

ijtimoiy ishchi uchun maxsus ko’nikma, bilimlar ham talab etiladi. 

Ijtimoiy ish – multidissiplinar kasb sohasi. Bu mijozga yordam 

ko’rsatish maqsadida ijtimoiy ishchi boshqa mutaxassislik sohasi 

vakillari – vrach, pedagog, psixolog, militsiya xodimi bilan o’zaro 

---

aloqadorlik tizimini shakllantiradi, deganidir. Boshqa tomondan 

ijtimoiy ishchining o’zi ham maxsus kasbiy tayyorgarlikka ega 

bo’lganligi va ushbu kasblarning ko’pchiligi bilan boғliq asosiy bilim va 

ko’nikmalarga ega bo’lgani uchun ham universal mutaxassis 

hisoblanadi. Bu tarzdagi turli fanlarga oid bilimlarga egalik birlamchi 

tashxisni amalga oshirishga yordam beradi, shuningdek boshqa 

mutaxasislarga muammolarni ilғashlariga imkon yaratish uchun xizmat 

qiladi. Bu ijtimoiy ishchi boshqa mutaxassislarda bo’lgani kabi ijtimoiy 

ishchilarda o’z shaxsiy usullari yo’q degani emas, albatta. Masalan, 

amaliy psixologiya va ijtimoiy-psixologik ishda 

qo’llaniladigan individual va oilaviy terapiya, ta’sir ko’rsatish ob’ekti 

hamda ijtimoiy o’zgarishlar jarayoniga aralashishning “chuqurligi” 

bilan farqlanadi. Keng ma’noda ushbu kasb millatning ijtimoiy o’zini 

anglashi, davlatning insonparvarligi va taraqqiy etganligi darajasi, 

madaniylilik darajasini o’zida aks ettiradi. Ijtimoiy ish sohasi doimo 

kengayib boraveradi, Ғarbda ham ijtimoiy ishchilarni mahalliy o’zini 

boshqarish idoralarida, maktablarda, tibbiyot muassasalarida, oila va 

bolalarga yordam ko’rsatish markazlarida, biznes va industriyada, 

ruhiy soғlomlashtirish markazlari, korreksion muassasalar va xususiy 

amaliyotda uchratish mumkin. […] […] Ijtimoiy muammolar aniq bir 

jamiyat doirasida belgilanadi. Munosabatlarning mazmun va mohiyati 

madaniy-tarixiy va ijtimoiy-siyosiy sharoitlarga boғliq bo’ladi. Ijtimoiy 

muammo sifatida belgilangan u yoki bu hodisa o’z o’rnida madaniyat, 

ijtimoiy institut va jamiyatdagi munosabatlarning rivojlanishiga ta’sir 

ko’rsatadi. […] […] Amaliy ijtimoiy ishchilar, ijtimoiy ma’murlar va 

tadqiqotchilar o’z shaxsiy madaniyatiga egadirlar. Ularning reallik yoki 

reallikni barpo etilishi haqidagi tasavvurlari, ular tomonidan 

ratsionallikning e’tirof etilishi, yoki ongli va me’yoriy talablarning 

talqini, shuningdek ijtimoiy muammolarga nisbatan munosabati 

qisman odatga aylangan madaniy qadriyatlar va me’yorlarga borib 

taqaladi. Professional sifatida bu insonlar, aslo o’zlarining “madaniy 

ko’zgu”lari doirasidagina ishlashlariga haqlari yo’q, biroq tanqidiy va 

tahliliy yondoshuvlardan foydalangan holda qadriyatlar tizimi, ijtimoiy 

deviatsiya va ijtimoiy muammolarni inobatga olishga majburdirlar. 

Barcha toifadagi ijtimoiy ishchilarning kasbiy ixtisosligi ulardan 

reallikni boshdan kechirish va talqin etishning turli xil usullari haqida 

muntazam fikr yuritishlari va ongli munosabatda bo’lishlarini talab 

etadi. Ҳar qanday ijtimoiy ishchining, ijtimoiy siyosatchi yoki 

---

tadqiqotchining jiddiy vazifalaridan biri, bu nazariy va amaliy 

bilimlarni oshirish maqsadida izlanish va muntazam ravishda o’z 

dunyoqarashini kengaytirish, haqiqatning ortida nima turganligini 

o’rganishga nisbatan intilishidir. Faqat shu yo’l bilangina muammo yoki 

muammo kompleksini tushunishning yangi vositalarini egallab borish 

mumkin. Bu esa o’z o’rnida ijtimoiy ishda strategiyaning belgilanishiga 

yordam beradi. Ijtimoiy ishning alohida ijtimoiy institut sifatida 

shakllanishi jamiyatning tarixan rivojlanishi, ijtimoiy tuzilmaning va 

ijtimoiy kichik tizimlarning o’zgarishi bilan shartlangandir. Uruғdoshlik 

munosabatlari hukmronlik qilgan davrlarda ijtimoiy harakatlar bir-

biriga qorishiq bo’lib, u ham amaliy, ham taomil xususiyatga ega bo’ldi. 

U hox hosilni yiғish bilan, hox to’y yoki qondoshlik intiqomi boғliq 

bo’lmasin odatlar insoniy faoliyatni tartibni yo’lga qo’yish, uyғunlikka 

erishish, betartiblik, noturғunlik hosil bo’lishining mohiyatini to’ldirib 

boradi. Shuning uchun ham an’anaviy madaniyat jamiyat a’zolaridan 

doimo yozilmagan qonun-qoidalarda e’tirof etilgan va nasliy jamoa 

me’yorlari va qadriyatlariga muvofiq ravishda ijtimoiy tartibni saqlab 

qolishga yo’naltirilgan harakatlarni talab qiladi. Jamiyatning keyingi 

rivojlanishida ijtimoiylashuv va ijtimoiy ko’mak funksiyalarini oila o’z 

zimmasiga oladi, keyinchalik esa maxsus ijtimoiy institutlar zimmasiga 

o’tadi. Shu jumladan ijtimoiy ish instituti ham. Jamiyatning shunday 

ijtimoiy institutga nisbatan ehtiyoji ko’pgina omillar bilan belgilanadi, 

ular orasida zamonaviy madaniyatlarga xos bo’lgan shaxslararo 

ajralganlik, begonalashib ketish, oilalarda kechayotgan tuzilmaviy 

o’zgarishlar yuqori ko’rsatkichni ko’rsatib kelmoqda. Jamiyatning 

ijtimoiy ishni institut sifatida yetaklab borishga nisbatan tayyorgarligi 

ijtimoiy va davlat kichik tizimlari maqsadlarining davlat qonunchiligi, 

konstitutsiyasi va siyosatining taraqqiy etganligida aks etuvchi 

insoniyatning rivojlanishiga qarab yo’nalganligida namoyon bo’ladi. 

Inson fikri, shunday qilib, qadriyatli va me’yoriy tizimlarning 

ko’pqirraligi va tenghuquqliligini anglash, ratsional yordam va ko’mak 

ko’rsatilishiga olib keluvchi qiyin vaziyatlarni tushunish hamda 

hayrihox bo’lish orqali kechadi. Ijtimoiy madaniy omillar ijtimoiy 

ishning mohiyati va turini belgilab beradi, ijtimoiy istiqbollarni hamda 

ijtimoiy ish modellarining turli xil toifalarini ochib beradi. Ijtimoiy ish 

o’z shakllari bo’yicha serqirra bo’lib, mutaxassislar orasida 

quyidagilarni ajratib ko’rsatish mumkin: boshqaruvchilik darajasidagi 

ijtimoiy ishchilar, oila bilan ishlovchi mutaxassislar, bola rivojlanishi 

---

bo’yicha mutaxassislar, individ yoki guruh bilan ishlash bo’yicha 

psixoterapevtik va psixologik usullarga ixtisoslashgan ijtimoiy 

ishchilar, ijtimoiy xizmat va agentliklar, boshpana (priyutlar), 

internatlar ijtimoiy ishchilari, tibbiyot muassasalari tizimidagi ijtimoiy 

ishchilar, nogironlar bilan ishlovchi ijtimoiy ishchilar, mehnat bandligi 

va migratsiyasi xizmati ijtimoiy ishchilari, armiyadagi ofitser-ijtimoiy 

ishchilar, ijtimoiy pedagoglar – ro’yxatni davom ettirish ham mumkin 

[…]Ijtimoiy ishchi faoliyati turlarini sanab ko’rsatamiz: moliyaviy 

yordam, bandlik, ko’nikmalarga o’rgatish, ruhiy soғlomlik bo’yicha 

jamoatchilik markazlari, oziq-ovqat mahsulotlari va buyumlar bilan 

ta’minlash, tibbiy yordam, ijtimoiy ko’mak, huquqlarining 

himoyalanishi, kommunal rejalashtirish, shuningdek o’zini mustaqil 

ravishda himoya qilolmaydigan insonlar nomidan himoyalash. Bu 

ro’yxat, albatta, to’la emas. Lekin u ijtimoiy ish xizmatining jamiyatni 

turli darajada mavjud bo’lgan ijtimoiy ishning − resurs va imkoniyatlari 

kamaygan immigrantlar, qochoqlar, jamiyatdagi ozchilikni tashkil 

etuvchi millat vakillari, yokiirqiy va boshqa sabab tufayli kamsitilish 

jabrdiydalari; − ishsizlar va ularning oilalari; − jismoniy va ruhiy 

rivojlanishi mavjud bolalar va kattalar hamda ularning oilalari; − 

doimiy qarovga muhtoj bo’lgan qariyalar; − o’z muammolarini mustaqil 

ravishda xal eta olmaydigan migrantlar va ko’chib o’tganlar; − 

maktabdagi ta’lim bilan boғliq muammolarga ega bo’lgan bolalar va 

ularning oilalari; − ljarohatlar yoki ular hayotidagi muhim hodisalar 

(nafaqaga chiqish, yaqin insoning o’limi) bilan boғliq kuchli stressni 

kechirayotgan insonalar, uyidan qochadigan bolalar va boshqalar. 

Ijtimoiy ij mijozi degan tushunchaning mohiyatini tushunish uchun 

mazkur tushunchaning ikki semantik darajada rivojlanish jarayonini 

tushunish lozim: birinchi darajasi o’z ichiga jamiyat va uning instituti 

tushunchasini o’z ichiga olsa, ikkinchisi alohida ijtimoiy-psixologik 

vaziyat dinamikasini ochib beradi. Mijoz (clienthood), bir tomondan 

ijtimoiy ishchiga yordam so’rab murojaat etgan va yordam 

ko’rsatilayotgan individ, oila insonlar guruhi bo’lsa, boshqa tomondan 

mijoz deb ataladigan insonning ijtimoiy-psixologik xolati tushuniladi. 

Professional yordam ko’rsatilayotgan insonlarning marginal xolati 

bilan aniqlangan bu xolat, odatda bola, katta yoshdagi inson, oila, 

guruh, jamiyat hayotidagi krizis vaziyat bilan bevosita boғliq bo’ladi. 

Insonning yordam olishiga bo’lgan huquqini e’tirof etgan holda bu xolat 

mijozning ijtimoiy ishchi bilan kelishuvini har ikki tomonning chiqib 

---

keta olmas doirasiga aylantirib yuborish imkoniga ega bo’lgan “Men” 

obrazining ambivalentligi bilan tavsiflanib, o’z muammosini mustaqil 

ravishda yecha olmasligini har doim isbotlayotgan iste’molchining 

alohida ijtimoiy mavqe’i sifatida aks etadi. Mijozning ijtimoiy 

mavqe’ining belgilanishida ijtimoiy ishning ekologik modeli sezilarli 

o’zgartirishlar kiritilishiga olib keladi, unda mijoz ijtimoiy 

xizmatlarning buyurtmachisi sifatida ularning iste’molchilaridan va 

ushbu ta’sir yo’naltirilgan shaxslardan farq qilishi mumkin. 

(Pinkus, Minaxanga qarang, 1993). Mazkur tushunchalar tizimi nuqtai 

nazari bo’yicha maktab ijtimoiy ishchisi yoki uning tibbiy xodimi 

bo’lishi mumkin, ijtimoiy xizmatlar iste’molchisi va harakatlar mo’ljali 

sifatida esa – aksentual xulq-atvorni namoyon etayotgan bolaning oilasi 

tushuniladi. Mazkur misol Shvesiyadagi bolalar va o’spirinlar uchun 

psixiatrik poliklinikasining amaliy tajribasidan olingan bo’lib, bunda 

oila ta’sir ko’rsatish va xizmatlarni oluvchisi hisoblanadi. Poliklinikaga 

yo’llanma (remis) maktab, maktabgacha ta’lim muasasasi yoki tuman 

ijtimoiy byurosi ijtimoiy ishchisi tomonidan tuziladi. Xizmatlar 

ko’rsatilayotgan shaxslarda mijozning ijtimoiy ishchi bilan o’zaro 

ijtimoiy munosabatlarini tadqiq etishning bir usuli sifatida 

murakkablashib boruvchi tahlil usulini qo’llagan holda mijozlilikning 

xissiy imkoniyatlari va ijtimoiy-psixologik mohiyati haqida 

tasavvurlarini rivojlantirish mumkin. Bunda intervyuni shunday 

shakllantirish kerakki, toki uni yordamida mijozlilikning ekzistensional 

fenomeni haqida ma’lumot olish hamda maslahat berish, terapiya va 

kasbiy yordam amaliyotidagi salbiy va ijobiy tajribani tahlil qila olish 

imkoni bo’lsin. Mijozlilikning dastlabki tushunchasi bilan cheklangan 

holda mazkur hodisaning ijtimoiy tavsifiga alohida e’tibor qaratamiz. 

Bir tomondan ko’pgina man’anaviy qadriyatlarning buzilishiga olib 

kelgan sobiq Sovet hududi jamiyatining global ijtimoiy-iqtisodiy krizisi 

ishsiz, uysiz insonlar, qochoqlar sonining ortishiga olib kelmoqda. Bu 

o’z o’rnida oilaning kabi boshqa ijtimoiy institutlar barqarorligining 

buzilishiga va insonlar ruhiy hamda somatik soғliғi buzilishining 

ortishiga ta’sir ko’rsatmoqda. Shu asnoda butun bir ijtimoiy guruh va 

mamlakatlarni ijtimoiy ish mijozi toifasiga kiritib qo’ymoqda. Boshqa 

tomondan esa ijtimoiy qadriyatlarning insonparvarlashuvi jamiyatdagi 

har bir insonning turli xil ijtimoiy va individual ehtiyojlarining 

qondirilishiga yo’naltirilgan xizmatlarning rivojlanishiga olib keladi. 

Shunday qilib, ijtimoiy ishda mijozlilk tushunchasini belgilash uchun 

---

mazkur tushunchaning ikki darajada rivojlanishi jarayonini tushunmoq 

zarur. Mijozlar – bu 1rdam ko’rsatilayotgan individ, oila, bir guruh 

insonlar hisoblanadi. Ular bir tomondan ijtimoiy ishchiga xizmatlar 

uchun buyurtma bersa, ikinchi tomondan alohida ijtimoiy-psixologik 

holatga tushib qoladilar. Bunday holat, odatda, bola, yoshi katta inson, 

oila, guruh, jamiyat hayotidagi krizis vaziyat bilan chambarchas 

boғliqdir. Tarixan ijtimoiy ish insonlar va guruhlar orasida mavjud 

adolatsizlik bilan kurashishga qaratilgan. Ijtimoiy ish gumanitar va 

demokratik ғoyalar asosida rivojlanib, u diskriminatsiya va 

resurslarning adolatsiz taqsimlanishiga qarshi kurashga chorlagan. 

Adolatsizlikka qarshi kurashishga chorlash va demokratik ғoyalarning 

ilgari surilishi kabi asosiy holatlar bugungi kundagi ahloqiy kodeksning 

bir qismini tashkil etadi (NASW 1996). Ijtimoiy ish nafaqat inson (yoki 

guruhdagi insonlar) balki uning atrofidagi ijtimoiy muhitga 

yo’naltirilgan bo’lib, bunda uning atrofidagi ijtimoiy muhit inson 

ehtiyojlari qondirilishida katta ahamiyatga ega ekanligini tan oladi 

(Compton i Galaway 1994; Kirst-Ashman i Hull 1993; Germain i 

Gitterman 1996). Ijtimoiy ishchilar nafaqat alohida insonlarga yordam 

ko’rstaishga harakat qiladilar, balki yanada kengroq global darajada 

o’zgarishlarga erishishga intilishadi (Goldstein 1992). Mazkur ikki 

tomonlama e’tiborning mavjudligi ijtimoiy ishchini boshqa yordamchi 

kasblardan, masalan, insoniy ehtiyojlar bilan boғliq faoliyat bilan 

shuғullanuvchi, biroq mazkur ehtiyojlar qondirilishini hal etishda 

tashqi qarshiliklarga ta’sir ko’rsata olish imkoniyatiga ega bo’lmagan 

psixologiya va tibbiyotdan farqlanadi. Ijtimoiy ish himoyaga muhtoj 

aholi guruhlariga yordam ko’rsatishga qaratilgan bo’lib, unda 

intervensiyalar ishlab chiqilgan. Mazkur intervensiyalar inson 

huquqlari sohasi bilan chambarchas boғliqdir. Ijtimoiy ishdagi asosiy 

intervensiyalar Ijtimoiy ishda ijtimoiy ishchilar uchun bir qancha 

intervensiyalar ishlab chiqilgan bo’lib, ular mazkur kasbning ikki 

yo’nalishini, ya’ni alohida insonlarga yordam ko’rsatish va global 

o’zgarishlarga erishishga urinishlarini qo’llabquvvatlashga yordam 

beradi. Mazkur intervensiyalar jabr-zulmga qarshi kurashib, 

imkoniyatlar berish, kuchli tomonlar istiqbolini nazarda tutadi. Ushbu 

intervensiyalarni tushunish orqali ijtimoiy ishchilar o’z kasbining inson 

huquqlari mavzusi bilan aloqasini oson belgilab olish imkoniga ega 

bo’ladilar. Jabr-zulmga qarshi kurashishga da’vat […] Jabr-zulm ko’rish 

alohida inson yoki guruhlarga nisbatan o’z vakolatidan noto’ғri 

---

foydalanish yoki adolatsiz hukmronlik bilan boғliqdir. Jabrzulmning 

turli xil shakllari mavjud bo’lib, u irqiy, etnik, sinfiy va jinsiy mansublik, 

yosh va jinsiy yo’nalganlik kabilarga asoslanadi. Jabr-zulmning har 

qanday shakli o’zining nohaq munosabati turini va teng bo’lmagan 

kuchlar tizimini hosil qilib, jabr-zulmning mazkur turining mavjud 

bo’lishi va davom etishi uchun imkoniyat yaratadi. […] Muntazam 

ravishda zulmga tortilish, tashqi zulmkorning ko’rsatayotgan ta’siri 

inson yoki bir guruh insonlar tomonidan o’zining salbiy obrazini 

o’zlashtirilishi barobarida zulmni o’zlashtirib olinishiga ham olib 

kelishi mumkin. Insonlar ko’pincha bu kabi o’zlashtirilgan zulmga 

qarshi jahl va ғazab bilan munosabatda bo’ladilar. Bu kabi ғazabning 

inson ongidan o’rin egallashi o’zini badnom etuvchi yoki boshqa 

insonlarga nisbatan destruktiv ta’sir ko’rsatuvchi xulqning 

shakllanishiga olib kelishi mumkin (Shulman, 1999). Ijtimoiy ishchilar 

zulmni keltirib chiqaruvchi va qo’llab-quvvatlovchi individual va 

ijtimoiy munosabatlarni aniqlashi hamda qoralashlari zarur 

(Pinderhugb.es 1989). […] Imkoniyatlar berish Ijtimoiy ishchilar 

tomonidan qo’llaniladigan va inson huquqlari bilan boғliq bo’lgan 

intervensiyaning boshqa turi bu imkoniyatlar berishdir. 

Intervensiyaning ushbu turi etnik, sinfiy mansubliligi, yoshi, kelib 

chiqishi, dini va jinsiy yo’nalganligidan kelib chiqqan holda differensial 

munosabatda bo’lishga ta’sir etuvchi sharoit va holatlarni tadqiq 

etilishiga qaratilgan. Bunday intervensiya mohiyati bo’yicha individual 

yoki guruhiy zulm vaziyatiga javoban munosabatda bo’lishni da’vat 

etadi (Saleebey, 2002). Imkoniyatlar berish jamiyatda insonga nisbatan 

qanday munosabatda bo’linishiga, shuningdek insonning o’zi resurs va 

hokimiyatdan qanchalik foydalana olishiga asoslanadi. (Cowger 1994; 

Roche i Dewees 2001). Teng bo’lmagan kuchga ega bo’lgan 

tuzilmalarning kamaytirilishi shu turdagi intervensiya uchun yo’l ochib 

beradigan hamda fundamental asosni shakllantiradi (Solomon 1976; 

Gutierrez 1990; Lee 1994; Simon 1994). Imkoniyatlar berish ikki o’zaro 

boғliq va interfaol dinamik jarayonlar bilan tavsiflanadi (Cowger 1994). 

Shaxsiy planda mijozning yordam jarayoniga yo’nalishi barobarida o’z 

shaxsiy hayoti yuzasidan ma’suliyat va nazoratni o’z zimmasiga olishi 

orqali yangi vaziyatga qanday munosabat bilan qarashga o’rganadi, shu 

bilan hayotiy vaziyatining yaxshilanilishi natijasida o’zlariga “mukofot” 

tariqasida yangi xulq shakllarini o’zlashtiradilar, bu holat o’z mavqe’ini 

belgilashning klinik mohiyatini eslatadi (Cowger 1994:263). Bularning 

---

barchasi imkoniyatlarga egalik bilan boғliqdir, chunki ularsiz o’z 

mavqe’ini belgilash bir muncha murakkab kechardi. Masalan, agarda 

inson tibbiy xizmat olish va bu xizmat haqini to’lash uchun iqtisodiy 

imkoniyatga ega bo’lmasa, u taqdirda bu insonga munosib tibbiy 

parvarish olish bilan boғliq ehtiyojini qondirish birmuncha qiyinchilik 

uyғotadi. Ijtimoiy jihatdan vakolatlarga ega bo’lish dinamikasi 

insonning tavsifi u yashayotgan sharoit kontekstidan ayri bo’lishi 

mumkin emasligini taqozo etadi (Cowger 1994). Inson hulqi va uning 

o’ziga xos xususiyatlari boshqa insonlarning ijtimoiy faollikdagi xulqi 

va xususiyatlari bilan boғliq (Falck 1988). o’z tashqi ijtimoiy muhitida 

ahamiyatli rollardan biriga ega bo’lish uchun resurs hamda 

imkoniyatlarga ega bo’lgan inson o’ziga kerakli bo’lgan natijalarga 

shunchalik oson erishishi mumkin bo’ladi. 

 

2.O’zbekiston Respublikasi ta’lim tizimi islohotlari.Reja1.Ta’lim tizimi 

islohotlarini muvaffaiyatli amalga oshirish shart-sharoitlari: milliy 

pedagogik merosga tayanish, yangi maqsad vavazifalarni aniq belgilab 

olish, bosichma-bosich amalga oshirish,tadrijiylik2.Ta’lim tizimi 

islohotlarining moiyati: izchillik, ochilik, fuqarolarningta’limga bo’lgan 

extiyojlarini qoniqtira olish, jamiyatning talablarigajavob berish, jahon 

kasb va ta’lim bozorida samarali faoliyat yuritish varaqobat qila 

olish.TA’LIM -bilim berish, malaka va ko’nikma hosil qilish jarayoni, 

kishinihayotga mehnatga tayyorlashning asosiy vositasidir. Ta’lim 

jarayonida bilimo’zlashtiriladi va tarbiya amalga oshiriladi.Ta’lim tor 

mahnoda o’qitish tushunchasini anglatadi. Lekin u faqat turli 

o’quvyurtlarida o’qitish jarayoni emas, balki oila, ishlab chiqarish va 

shu kabi sohalardaham mahlumot o’zlashtirish jarayonidir.Ta’lim ilm 

berish va tarbiyalashni o’ziga qamrab olib, respublikaning aqlzakovat 

va ilm borasidagi kuch-quvvatini rivojlantirish, jamiyat, oila va 

davlatoldidagi o’z mashuliyatini anglaydigan har jihatdan barkamol 

erkin shaxsnishakllantirish maqsadini ko’zlaydi. SHuning uchun ham u 

ustuvor sohahisoblanadi.Ta’lim faoliyati o’z tarkibiga quyidagilarni 

qamrab oladi: a) mahlum birtajriba va amaliy faoliyat turini 

muvaffaqqiyat bilan tashkil qilish uchun olamningzarur xususiyatlari 

haqidagi axborotlarni o’zlashtirish (bu jarayonning 

mahsulotibilimlardir); b) mana shu faoliyat turlarini yuzaga 

keltiradigan usul va vositalarnio’zlashtirish (bu jarayonlarning 

mahsuloti malakalardan iborat bo’ladi); v)ko’zlangan maqsad va 

---

berilgan masala shartiga mos ravishda to’g’ri yo’l va usultanlash hamda 

nazorat qilish uchun ko’rsatilgan axborotlardan foydalanishusullarini 

egallash (bu jarayonning mahsuli – malakadan iborat 

bo’ladi).Insonning mahlum bilim, ko’nikma va malakalarni 

o’zlashtirishida ongli maqsadbilan boshqariladigan barcha harakatlari 

ta’lim bilan bog’liq bo’ladi.Ta’limning mohiyati, maqsadi va mazmuni 

jamiyatning madaniy taraqqiyoti, fan-texnikasining rivojlanganligi, 

ishlab chiqarish texnologiyalarining amalga joriyetish darajasi kabilar 

bilan belgilanadi. Ijtimoiy munosabatlar, umumiymahlumotga bo’lgan 

talab va ehtiyoj, kishilarning kasbiy tayyorgarligiga, ta’limhaqidagi 

g’oyalarga qarab kishilik jamiyatining turli davr 

(bosqich)laridata’limning mohiyati, maqsadi, mazmuni tashkil etish 

shakllari, amalga oshirishmetodlari va vositalari o’zgarib, takomillashib 

boradi.Ta’lim mohiyatiga ko’ra bu jarayonda ishtirok etuvchilarning 

o’zarohamkorlikdagi faoliyatlarining natijasidir. Ta’lim jarayonida 

shaxsningdunyoqarashi, qobiliyati, fazilat (xislat)lari o’zgaradi. Ta’lim 

jarayonida kishilikjamiyatining ijtimoiy-tarixiy tajribalari tahsil 

oluvchilar tomonidan o’zlashtiriladiva shu yo’l bilan u avlodlar 

orasidagi mahnaviy-madaniy, ijtimoiy, ijtimoiyvorislikni 

taminlaydi.Ta’limning metodologik asosini dealektik bilish nazariyasi 

tashkil etadi.KASBIY PEDAGOGIKA – umumiy pedagogikaning bir 

sohasi bo’lib, u tarbiya,ta’lim, o’qitish haqida qator nazariy va amaliy 

mahlumotlar beradi. Kasbiypedagogika sanoat, ishlab chiqarish va 

mehnat pedagogikasining masalalari bilanshug’ullanadi. Kasb-hunar 

ta’limi pedagogikasi bir necha bo’limlariga bo’linib, bubo’limlarda 

kasbiy pedagogikaning asoslari va muhim malasalalarini, yahni kasb-

hunar ta’limi yo’nalishlari, mehnat pedagogikasi, kasb-hunar 

didaktikasi kabimasalalarni qamrab oladi. SHuningdek ularda kasb-

hunar tarbiyasining ijtimoiypsixologik shart-sharoitlari, kasb-hunar 

ta’limi nazariyasi va kasb-hunar ta’limihuquqi o’rganiladi.KASB TA’LIM 

TEXNOLOGIYaSI - butun o’qitish va o’qish jarayoniniishlab chiqish, 

amalga oshirish va baholashning tizimi usuli bo’lib, u 

maqsadgaerishishga yo’naltirilgan holda insonlarning o’rganish 

qobiliyati va ular o’rtasidamuloqot to’g’risidagi tadqiqotlar natijasiga 

hamda ta’lim jarayonini yanadasamarali tashkillashtirishning jonli, 

jonsiz vositalari bilan shug’ullanishgaasoslanadi.DIDAKTIKA – grekcha 

didaskien so’zidan olingan bo’lib, o’qitaman, o’qishnio’tgataman 

mahnolarini anglatadi. SHunga ko’ra didaktika – bu 

---

o’qitishnazariyasidir. Didaktika ukitish jarayonining shakllari, 

metodlari,tamoyillari,mazmuni, vazifasi va maksadlarini ishlab 

chikadi.METODIKA– Pedagogikaning o’qitish, qonuniyatlari, qoidalari, 

tashkiletish shakllari, amalga oshirish va natijalari nazorat qilib 

baholash metod hamdavositalarini o’zida mujassamlashtiruvchi fan 

tarmog’idir. Har bir o’quv fanio’qitish sohasi o’rgatishning vazifalari, 

mazmuni, metodlari va tashkiliy ko’rinishihaqidagi metodika asosida 

quriladi.O’QITISH METODIKASI - bu turli usullar tizimi bo’lib, o’quv-

didaktikmateriallardan foydalanish orqali belgilangan maqsadga 

erishish uchun nazariydars va amaliy mashg’ulotlar paytida 

qo’llaniladigan usullar majmuasidir.Kasbiy ta’lim metodikasi ijtimoiy 

hayotning mahlum sohasida faoliyat ko’rsatishuchun zarur bo’lgan 

bilim, amaliy ish-harakat usullarini shakllantirishqonuniyatlari, 

qoidalari, shakl, metod va vositalari hamda mazmuni 

haqidagipedagogikaning muhim tarmog’idir.METOD– iborasi 

(yunoncha-methodas-tadqiqot yoki bilish yo’li, nazariya,ta’limot 

mahnosini anglatib) voqelikni bilish, o’zlashtirish, o’zgartirish 

usullarimajmuasidir. Metod aslida insonning amaliy faoliyati negizida 

vujudga kelgan.Metod – pedagogik jarayon elementi sifatida mazmun 

maqsadlarga maksimal moskelishi kerak, ana shunda – tarbiya, o’qish, 

o’rganish amalga oshadi. Metodningasosiy vazifasi – qobiliyatni 

rivojlantirish. Kasbiy faoliyatda metodning asosiyko’rsatkichi – uning 

kasbiy faoliyat vositalariga mosligidadir.METODOLOGIYa– metod va 

logiya iboralarining birligida bilish faoliyati usuli,tuzilishi vositalari va 

mantiqiy tartibi haqidagi ta’limot mahnosini anglatadi.Demak, 

metodologiya har qanday faoliyatning zaruriy tashkiliy 

komponentidir.Metodologik bilimlar, eng avvalo, muayyan faoliyat 

turlarining mazmuni vaizchilligini o’ziga qamrab olib, odat hamda 

me’yorlar shaklida,ikkinchidan, amaldabajariladigan faoliyatning 

tahsiri sifatida yuzaga chiqadi. Har ikkala holda hambilimning asosiy 

vazifasi bilish jarayonini tartibli ravishda amalga oshirish yoki 

birorobhektni amaliy o’zgartirishdan iborat.TA’LIMIY KENGLIK – ta’lim 

jarayonlari amalga oshiradigan, yahni tashqi atrof –muhit bilan o’zaro 

harakat anglanadigan va amalga oshiriladigan kenglik.Pedagogik 

jarayonda ta’limiy kenglikning son va sifat jihatdan tavsifi 

asosanpedagogga, uning ichki madaniyati, dunyoqarashi, qarashlariga 

bog’liq bo’ladi.SHuning uchun ham pedagogning professional 

tayyorgarligi nafaqat aniq mazmunniegallashga, balki, ekologik 

---

madaniyat, Ma’naviyat, umumiy madaniyatnishakllantirishga 

yo’naltirilgan taqdirda maqsadga muvofiq bo’ladi.Tashqi va ichki 

ta’limiy kenglik kasbiy faoliyatning ahamiyati bugungi kunta’limining 

eng dolzarb muammolaridandir.BILIM- bir butunlikni tashkil qiluvchi 

qismlar orasidagi ularning ichkizaruriyatidan kelib chiqqan 

bog’liqlikdir. Uni qonuniyat deb ham yuritiladi.CHunki bu zaruriy 

bog’liqlik narsa va hodisalarning tabiatidan kelib chiqib,bizning 

ixtiyorimizdan tashqari o’zi mavjud. Uni o’zgartirib bo’lmaydi. 

Bilimkishidan kishiga mahlumot (axborot) orqali o’tadi.KO’NIKMA VA 

MALAKALAR. Ko’nikma va malakalar deganda birorshaxsning muayyan 

faoliyatni muvaffaqiyatli bajarishi uchun shart-sharoitlaryaratib 

beruvchi, tashqaridan kuzatish mumkin bo’lgan harakatlari va 

reaktsiyalaritushuniladi. Malakalar ongli ravishda amalga oshirilgan 

faoliyatning tarkibiyqismiga kiruvchi avtomatik tarzda yuzberadigan 

harakatlardir.MALAKA- kishi egallagan bilimlari ko’nikma bosqichidan 

o’tib, doimiyharakat turiga aylanishi, mahorati hosil qilishi.MAHORAT- 

o’zlashtirilgan bilimlar va hayotiy tajribalar asosida barchaamaliy 

harakatlarni (shu jumladan dars berishni) kam kuch va kam vaqt 

sarflabbajarish.BAXOLASH- ta’lim jarayonining mahlum boskichida 

ukuv maksadlarigaerishilganlik darajasini oldindan belgilangan 

mezonlar asosida ulchash, natijalarnianiklash va taxlil kilishdan iborat 

jarayondir.KASB- muayyan bilim va mahorat talab etadigan mehnat 

faoliyati turi. Kasb-hunar sirlarini egallashga umumiy hamda maxsus 

mahlumot hamda amaliy ish-harakat usullarini o’zlashtirish orqali 

erishiladi.Kasb o’ziga mehnat faoliyatining tor doirasi bilan 

xarakterlanuvchi ixtisosliklarnimujassamlashtiradi. Bahzi kasblarda bir 

qancha ixtisosliklar mavjud bo’lishimumkin. Masalan, o’qituvchilik 

kasbi o’qitiladigan o’quv predmetlariga binoan:umumta’lim, 

umumtexnik, maxsus fanlar o’qituvchisi bo’lishini ko’rsatishi o’zikifoya. 

Kasb va ixtisos shaxsning muntazam ravishda mahlum turdagi ish 

bilanshug’ullanishini ifodalaydi. Respublikamiz fuqarolariga kasb va 

ixtisostanlashlariga keng imkoniyatlar yaratilgan. 

Ta'lim sohasini rivojlantirish va isloh etish masalasi ham e'tibor 

markazida bo'lib, bugungi kunda viloyatdagi xalq ta'limi tizimida 

470 ta ta'lim muassasalari, shu jumladan 299 ta umumiy o'rta ta'lim 

maktablari, 151 ta maktabgacha va 19 ta maktabdan tashqari ta'lim 

muassasalari, 1 ta mehribonlik uylari faoliyat ko'rsatmoqda.Maktab 

ta'limini rivojlantirish dasturi bo'yicha 2015 yilda 13 ta umumta'lim 

---

maktablarini 4 ta (2222,1 mln.so'm) rekonstruktsiya va 9 ta (5870,2 

mln.so'm) kapital ta'mirlash uchun 8092,3 mln.so'm mablag' 

sarflanishi belgilangan bo'lib, joriy yilning 1-yarim yillikda 5 ta 

umumta'lim maktablarini 1 ta rekonstruktsiya va 4 ta kapital 

ta'mirlandi. Shundan 1 ta umumta'lim maktabini rekonstruktsiya 

qilish uchun 287,4 mln.so'm va 4 ta umumta'lim maktabini kapital 

ta'mirlash uchun 1608,6 mln.so'm mablag'lar sarflandi. Ta'lim 

muassalarini moddiy texnika bazasini mustahkamlash jarayonida 

eng zamonaviy o'quv-amaliy qurollar, dastgohlar, jihozlar, 

laboratoriya uskunalari bilan boyitildi. Viloyatdagi 4 ta akademik 

litsey, 48 ta kasb-xunar kollejlarida 79 ta ixtisoslik bo'yicha 38,6 

mingdan ortiq o'quvchi ta'lim olmoqda. Xususan, o'tgan yilda kasb-

hunar kollejlarini iqtisodiyot, bank va soliq, sanoat, qishloq xo'jaligi, 

sog'liqni saqlash, ta'lim, xizmat ko'rsatish, transport va aloqa, 

qurilish, ijtimoiy soha bo'yicha jami 12 mingdan ortiq o'quvchi-

yoshlar bilim va malakaga, eng muhimi kasb-hunar egasi bo'lib 

tamomlashdi. Shu bilan birgalikda, bitiruvchilar bandligini 

ta'minlashda tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanish istagida 

bo'lgan 2013-2014 o'quv yilining mingga yaqin bitiruvchilariga 

tijorat banklari tomonidan jami 4 mlrd.so'mdan ortiq imtiyozli 

kredit mablag'lari ajratildi.Viloyatimizda 2014/2015 o'quv yilida 46 

ta kasb-hunar kollejlarini 79 ta yo'nalishlar bo'yicha jami 11912 

nafar (5969 nafari qizlar) o'quvchi-yoshlar tamomlashadi. Viloyatda 

2015 yilda tijorat banklari tomonidan kasb-hunar kollejlari 

bitiruvchilariga tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun 

umumiy qiymati 8 mlrd so'mlik imtiyozli kredit mablag'lari 

ajratilishi yuzasidan prognoz parametrlari tasdiqlandi.Hozirgi 

kunda 11912 nafar bitiruvchilarning 11571 nafari (97,1%) bilan 

ishlab chiqarish amaliyotlarini tashkil etish bo'yicha korxona va 

tashkilotlar bilan uch tomonlama shartnomalar 

imzolandi.Biriktirilgan korxonaga kafolatlangan ish joylari 3437 

nafar 28,8 % shundan, qizlar (1770 nafar), oliy ta'limga o'qishga 

kirmoqchi 1517 nafar 12,7 % shundan, qizlar (943 nafar), 

tadbirkorlik bilan shug'ullanidigan 2530 nafar 21,3 % shundan, 

qizlar (1216 nafar), dehqon xo'jaligi tashkil etish bo'yicha 

yaratiladigan ish o'rinlari 1333 nafar shundan, qizlar (568 nafar), 

ishlamayotgan korxona faoliyatini tiklash hisobiga 573 nafar 

shundan, qizlar (380 nafar), tomorqa xo'jaliklarini tashkil etish 

---

hisobiga bitiruvchilar bandligi 610 nafar shundan, qizlar (219 

nafar), hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturi asosida 

yaratiladigan ish o'rinlari 1132 nafar shundan, qizlar (506 nafar) va 

kichik korxona va mikrofirmalarni tashkil etish hisobiga 

yaratiladigan ish o'rinlari 780 nafar shundan, qizlar (367 nafar) 

tashkil etadi. Kasb-hunar kollejlari bitiruvchilari orasida bugungi 

kunda 3101 nafar bitiruvchilar tadbirkorlik faoliyati bilan 

shug'ullanish istagini bildirgan va ularga talab etilayotgan kredit 

miqdori jami 16 mlrd. 185,5 mln so'mni tashkil etmoqda. Shundan 

tadbirkorlik yo'nalishlari kesimida imtiyozli kredit olish istagini 

bildirgan bitiruvchilar: 

-uy hayvonlariga qarash xizmati bo'yicha 2563 nafar (13 mlrd 

56 mln.so'm); 

-parrandachilikni rivojlantirish bo'yicha 37 nafar (164,4 mln.so'm); 

-tikuvchilikni rivojlantirish bo'yicha 111 nafar (542,6 mln.so'm); 

-kompyuter xizmatini ko'rsatish bo'yicha 43 nafar (210 mln.so'm); 

-savdo faoliyatini tashkil etish 77 nafar (554,4 mln.so'm); 

-sartaroshxona tashkil etish bo'yicha 54 nafar (302 mln.so'm); 

-asalarichilikni rivojlantirish bo'yicha 9 nafar (60 mln.so'm); 

-baliqchilikni rivojlantirish bo'yicha 4 nafar (45 mln.so'm); 

-bog'dorchilikni (dehqon xo'jaligini) rivojlantirish bo'yicha 91 nafar 

(569,5 mln.so'm); 

-maishiy xizmat ko'rsatishni rivojlantirish bo'yicha 175 nafar (1 

mlrd 35,8 mln.so'm)ni tashkil etadi. 

Barcha ta'lim muassasalarida axborot resurs markazlari tashkil 

etilishi, ular zamonaviy o'quv adabiyotlari, mulьtimedia va elektron 

darsliklar hamda Internet tarmog'iga ulangan zamonaviy 

kompьyuter texnikalari bilan jihozlanishi, qolaversa mazkur ta'lim 

muassasalarida 2838 nafar, jumladan 2591 nafar oliy ma'lumotli va 

malakali o'qituvchilar ta'lim tarbiya berib kelayotganligi, yoshlarni 

har tomonlama zamonaviy bilimlarga ega bo'lib, kelajakda mustaqil 

davlatimizning dovrug'ini butun dunyoga tarqatishida muhim zamin 

yaratmoqda. Bundan tashqari, viloyatda oliy ta'lim muassasasi – 

Ushbu ta'lim muassasasida 955 ta bakalavriat ta'lim yo'nalishi va 12 

ta magistratura mutaxassisligi bo'yicha kadrlar tayyorlanmoqda. 

Xususan, mahalliy iqtisodiyot tarmoqlarida malakali mutaxassis va 

zamonaviy bilimga ega bo'lgan yoshlarga bo'lgan talabning oshishi, 

---

2014 yilga kelib 2000 yilga nisbatan studentlar sonini qariyb 1,6 

barobarga ko'payishini ta'minladi.