7-жадвал. 2022–2024 йилларга бюджет мўлжаллари.
млрд сўм
Т/р
|
Кўрсаткичлар
|
2022 йил учун прогноз
|
Бюджет мўлжаллари
|
2023 й.
|
2024 й.
|
1
|
Консолидациялашган бюджет даромадлари
|
254 582,5
|
276 673,9
|
316 482,5
|
2
|
Консолидациялашган бюджет харажатлари
|
280 128,7
|
304 584,4
|
347 228,6
|
|
шу жумладан ташқи қарз ҳисобидан давлат дастурларига харажатлар
|
10 696,5
|
13 455,8
|
13 617,6
|
3
|
Консолидациялашган бюджет сальдоси (профицит +, дефицит -)
|
-25 546,1
|
-27 910,5
|
-30 746,2
|
4
|
Давлат қарзларини сўндириш
|
10 172,3
|
11 394,3
|
15 098,9
|
Агар 2020 йил учун тасдиқланган прогнозларда Консолидациялашган бюджет дефицитининг энг кўп миқдори мавжуд бўлмаган бўлса (гарчи бундай кўрсаткич илгари ҳар доим тасдиқланган), 2021 йил учун прогнозларда дефицит 6,5% даражасида белгиланган бўлса, 2022 йил учун 3%гача камайтирилди. Дефицит бор экан, савол туғилади: уни нима билан қоплаш мумкин. Қуйидагилар дефицитни қоплашнинг инфляциядан ташқари асосий манбалари ҳисобланади:
- солиқ маъмуриятчилигини қатъийлаштириш;
- давлат кафолати остида олинадиган ташқи қарзлар.
Биз қуйида солиқ маъмуриятчилиги ҳақида сўз юритамиз. 2018 йилдан бошлаб ҳукумат кафолати остидаги ташқи қарзлар кескин ўсишни бошлади ва 2021 йилдан барқарорлашди. Бунда, ушбу қарзларнинг катта қисми давлат бюджетини қоплашга йўналтирилади (8-жадвал). Солиқ юкининг камайиши билан Давлат бюджетининг даромад қисми камаяди ёки етарли даражада ўсмайди, лекин унинг харажатлар қисми камаймайди, балки янада катта суръатларда ўсиб боради. Давлат бюджетининг дефицити ҳосил бўлади. Уни шу жумладан ташқи қарзлар билан ҳам қоплашади. Бунда, ушбу ташқи қарзлар маълум вақтдан кейин яна катта фоизлар билан қайтарилиши керак. Уни яна Давлат бюджетидан қайтариш керак бўлади.
Бундай тизимни кечиктирилган солиқлар тизими деб аташ мумкин:
солиқларни камайтирамиз - харажатларни қарзлар ҳисобига қоплаймиз - қарзларни бўлғуси солиқлар ҳисобига қоплаймиз
Бунда, агар иқтисодиёт жадал ривожланмаса, келгусида қарзни ёки солиқларни кўпайтириш ёхуд қарз олишни янада ошириш ҳисобига қоплашга тўғри келади (бу, айтилганидек, “ташқи иқтисодий боғлиқлик” ).
8-жадвал. Бюджет дефицити ва уни қоплаш
Do'stlaringiz bilan baham: |
