Reja: Algoritm va algoritlash tushunchalari. Algoritmning xossalari

5. Dasturlash tili darajalari 
Bugungi kunda yuzlab dasturlash tillaridan foydalaniladi. Har bir dasturlash tili ma’lum bir 
soha yoki yo‘nalishga oid masalalarni hal qilish uchun muljallangan. 
Bizga ma’lumki, har qanday algoritm – ko‘rsatmalar ketma-ketligi, va bu ko‘rsatmalar 
bajarilgandan so‘ng ma’lum bir natijaga erishiladi. Dasturlash tili darajasi buyruq va 
ko‘rsatmalar … (detalizatsiya) bilan belgilanadi - qanchalik (detalizatsiya) kamroq va soddaroq 
bo‘lsa, shunchalik tilning darajasi yuqoriroq bo‘ladi. 
Quyi darajadagi dasturlash tillari kompyuter qurilmalari bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, 
buyruqlar ularning kodlari yordamida yoziladi. Bu kabi buyruklardan tashkil topgan dasturlar 
katta hajmli bo‘lib, ularni taxrirlash ancha mushkul ish edi. Dastlabki kompyuterlar (Eniak, 
MESM va boshqalar) ana shu tilda ishlar edi. 
O‘rta darajadagi dasturlash tillari buyruqlarida fakat raqamlar emas, balki ba’zi inson nutqiga 
yakin so‘zlar ishlatila boshlandi va ular ko‘pincha assembler tillari deb xam yuritiladi. 
Mazkur tilning ijobiy xususiyati shundaki, ular yordamida tuzilgan dastur boshqa tillarda 
tuzilganidan 10-15 marta tezroq ishlaydi. Unda boshqa darajadagi tillarda bo‘lmagan amallar 
mavjud. Bunday tillarga AVTOKOD-BEMSH, MADLEN VA boshqalar kiradi.
Assembler tillarida buyruqlar qisqartirilgan so‘zlar yoki so‘zlar majmuidan iborat bo‘lib, 
gohida ularni mnemokodlar deb ham yuritiladi. 
O‘rta darajadagi dasturlash tillari ancha rivojlangan tuzilishga ega bo‘lib, unda ishlatiladigan 

---

xizmatchi so‘zlar inson nutqiga juda yakinlashtirilgan. 
Mazkur tilda foydalanuvchi amallarni ketma-ket yozib boraveradi, kompyuter esa uni kerakli 
ko‘rinishga o‘tkazib oladi. 
Bu darajadagi tillar kompyuter texnik ta’minotining rivojlanishi bilan bog‘liq va o‘z tarixiga 
ega. 
Dastlabki bu darajadagi til Plankalkyul deb nomlanib, u 1946 yilda nemis olimi Konrad Suze 
tomonidan yaratildi. 
YAratilish yili 
Til nomi 
1946 
Plankalkyul 
1949 
Kiskacha kod 
1950 
“Edsak” assembler tili 
1950 
AO 
1953 
Avtokod 
1955 
“Tez kodlash” 
1956 
F-2, Flou-metik 
1957 
IPL-1, Mat-metik 
1958 
Fortran 
1959 
Algol 58, APT, LISP, Kobol 
1960 
Algol 60 
1964 
PL/1, Beysik 
1965 
Algol W 
1967 
Logo 
1968 
Algol 68 
1969 
APL 
1970 
Paskal 
1971 
Fort 
1972 
Prolog, Si 
1979 
Ada 
1980 
Smoltok 
1981 
Modula-2 
Dasturlash tillari darajalarini quyidagi kriteriyalar bo‘yicha ajratish mumkin: 
mashina tili;
assembleplar;
yuqori darajadagi dasturlash tillari;
Mashina tili va assemblerlar – quyi darajadagi dasturlash tillari hisoblanadilar. YUqori 
darajadagi dasturlash tillari qo‘yidagi turlarga bo‘linadilar:
Algoritmik (Basic, Pascal, C va b.);
mantikiy (Prolog, Lisp i dr.);
Ob’ektga yunaltirilgan (Object Pascal, C++, Java i dr.);