- Reja:
- Amir Temur va Temuriylar muzeyining ochilishi va qarorlar.
- Muzeyda saqlanayotgan eksponatlar va tashrif buyurayotgan chetellik mehmonlar.
- 3. Muzey ochilishida I.A. Karimovning nutqi.
- 4. Temuriylar muzeyining 11 yillik yubileyli.
- Tashkil etilishi: 1996-yil, Amir Temurning
- 660 yilligi munosabati bilan. Rekvizitlar:
- О‘zbekiston, 100000, Toshkent shahri, Amir
- Temur 1; Tel: 232-02-12 Faks: 232-02-13
- e-mail: temurid@temurid.uz;
- URL: http://www. temurid.uz. Direktor:
- tarix fanlari nomzodi Xabibullayev Nozim
- Nasibullayevich Ishchilar tarkibi: fan
- nomzodlari – 4, ilmiy xodimlar – 23, jami
- ishchilar – 70. О‘zR FA Temuriylar tarixi
- davlat muzeyi 1996-yilda Amir Temur
- tavalludining 660 yilligi munosabati bilan
- О‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom
- Karimovning tashabbusi bilan va bevosita
- rahbarligi ostida, О‘zbekiston Respublikasi
- Vazirlar Mahkamasining 1996 yil 14
- martdagi 99-sonli qaroriga muvofiq tashkil
- etilgan
Tadqiqotlarning asosiy yо‘nalishlari: - mamlakat madaniyati va ma’rifati tarixining muhim yо‘nalishlari bо‘yicha ilmiy-amaliy izlanishlarni ishlab chiqish; - respublika jamoati va xorijiy davlat vakillarini Temuriylar davri tarixi bilan tanishtirish; - respublika hamda xorijda о‘rganilayotgan davr bо‘yicha yozma manbalar va ashyolarni tо‘plash; - mavzuiy, tarixiy hujjatlar, qо‘lyozmalar, moddiy-madaniy yodgorliklar, arxeologik qazilmalar va h.lar yordamida Amir Temur va temuriylarning jahon madaniyati va faniga qо‘shgan hissasini aks ettiruvchi doimiy va davriy ekspozitsiyalar, kо‘chma kо‘rgazmalarni tashkil etish. Noyob ilmiy obyektlar: Temuriylar tarixi davlat muzeyi binosi va ekspozitsiyasi. Muzey binosi о‘zida о‘rta asrlar (aniqrog‘i, temuriylar davri) sharq va zamonaviy arxitektura uslublarini mujassam etgan. U katta aylana shakliga ega bо‘lib, gumbazi kо‘p qirrali, tomi panjarali. Ochiq ayvonlari va ustunlari bor. Tashqaridan bino ajib naqshlar bilan bezatilgan. Muzey «Davlat noyob ilmiy obyektlar rо‘yxati»ga kiritilgan. Muzey fondlarida О‘zbekiston tarixi, jumladan Amir Temur va temuriylar davrini aks ettiruvchi eksponantlar saqlanadi; ular – qо‘lyozmalar, har xil xatlar, etnografiya, me’morchilik buyumlari, kumush va mis tangalar, sopol va mis idishlar va h. 2006 – 2011-yillar mobaynida 17 ta kо‘rgazma tashkil etildi. - Tadqiqotlarning asosiy yо‘nalishlari: - mamlakat madaniyati va ma’rifati tarixining muhim yо‘nalishlari bо‘yicha ilmiy-amaliy izlanishlarni ishlab chiqish; - respublika jamoati va xorijiy davlat vakillarini Temuriylar davri tarixi bilan tanishtirish; - respublika hamda xorijda о‘rganilayotgan davr bо‘yicha yozma manbalar va ashyolarni tо‘plash; - mavzuiy, tarixiy hujjatlar, qо‘lyozmalar, moddiy-madaniy yodgorliklar, arxeologik qazilmalar va h.lar yordamida Amir Temur va temuriylarning jahon madaniyati va faniga qо‘shgan hissasini aks ettiruvchi doimiy va davriy ekspozitsiyalar, kо‘chma kо‘rgazmalarni tashkil etish. Noyob ilmiy obyektlar: Temuriylar tarixi davlat muzeyi binosi va ekspozitsiyasi. Muzey binosi о‘zida о‘rta asrlar (aniqrog‘i, temuriylar davri) sharq va zamonaviy arxitektura uslublarini mujassam etgan. U katta aylana shakliga ega bо‘lib, gumbazi kо‘p qirrali, tomi panjarali. Ochiq ayvonlari va ustunlari bor. Tashqaridan bino ajib naqshlar bilan bezatilgan. Muzey «Davlat noyob ilmiy obyektlar rо‘yxati»ga kiritilgan. Muzey fondlarida О‘zbekiston tarixi, jumladan Amir Temur va temuriylar davrini aks ettiruvchi eksponantlar saqlanadi; ular – qо‘lyozmalar, har xil xatlar, etnografiya, me’morchilik buyumlari, kumush va mis tangalar, sopol va mis idishlar va h. 2006 – 2011-yillar mobaynida 17 ta kо‘rgazma tashkil etildi.
- «Amir Temur – Klavixo – Samarqand», «Yozuv madaniyati tarixi», «Amir Temur hayotidan lavhalar», «Xorij merosi», «Samarqand 2750 yoshda», «Shohruhiya topilmalari», «Toshkent – islom madaniyati markazi», «Toshkent – Sharq yulduzi», «Imzolar», «Noyob qо‘lyozmalar xazinasidan», «Temuriylar davri renessansi», «Temuriylar davlatida diplomatik aloqalar» va hokazolar shular jumlasidandir. Yoshlarni vatanparvarlik va milliy iftixor, tarix, buyuk shaxslar va о‘tmish merosiga hurmat ruhida tarbiyalash maqsadida muzeyda bir qator madaniy-ma’rifiy tadbirlar о‘tkazildi. Masalan: «Buyuk qalam ustalari», «Temuriylar davri huquqiy merosi», «Amir Temur avlodlari», «Tarix marvaridlari», «Buyuk siymo». Mavzuiy ekskursiyalar ham о‘tkazilgan: «Amir Temur va Yevropa», «Amir Temurning jang san’ati», «Amir Temur davrida tibbiyot», «Temur tuzuklari», «Ulug‘bek davrida Movarounnahr», «Temuriy malikalar», shuningdek, muzeyning boy eksponatlaridan foydalangan holda boshqa tadbirlar ham tashkil etilgan. Muzey ekspozitsiyalarini tomosha qilishga kо‘plab chet elliklar, rasmiy delegatsiyalar ham tashrif buyurishadi.
- Amir Temur va temuriylar davri tarixi bilan tanishish jarayonida ular boy taassurotlarga ega bо‘lishadi. Kо‘rsatilgan muddat ichida muzeyga turli mamlakatlarning 600 dan ortiq rasmiy delegatsiyalari tashrif buyurishgan. Temuriylar davri tarixi bilan yaqindan tanishgach, о‘z taassurotlari va fikr-u mulohazalarini “Faxriy mehmonlar kitobi”ga yozib qoldirishgan. Mana shu yozuvlar asosida muzeyda “Imzolar” kо‘rgazmasi tashkil etilgan. Muzey tashkil etilganida uning fondlarida 600 ta predmet bor edi. Hozirgi kunda muzey ekspozitsiyalarining о‘zi 2000 dan ortiq eksponatni tashkil etadi. Muzey ochilganidan beri uning eksponantlarini 1 6500 00 dan ortiq odam tomosha qilishga muvaffaq bо‘lgan.
- Mana shu yillar mobaynida muzeyga turli mamlakatlarning 680 ta rasmiy delegatsiyalari tashrif buyurishgan. Fundamental tadqiqotlarning eng muhim natijalari: 2007-yilda “Temuriylar davri renessansi” fundamental loyihasi bо‘yicha ish yakunlandi. Mazkur loyiha natijalari monografiya shaklida nashrga tayyorlandi. Uning natijalari shuningdek “Amir Temur va temuriylar davri: yangi tadqiqotlar” (2004-y.), “Temuriylar davlati va Rennesans” (2006-y.) mavzularidagi Respublika ilmiy konferensiyalari materiallari, 30 dan ziyod ilmiy maqolalar, «Amir Temur – Klavixo - Samarqand» bukletida aks etgan va “Temuriylar davri tarixi davlat muzeyi” multimediasida ilmiy muomalaga kiritilgan.
«Temuriylar davri madaniyati yodgorliklari» (Toshkent: О‘zMU tarix fakulteti minitipografiyasi, 2003-y., shartli nashr l.6,75), “Amir Temur va Temuriylar davri: yangi tadqiqotlar” (Toshkent: «Fan va texnologiya» nashriyoti, 2005-y., 13 p.l.), «Temuriylar imperiyasida davlatchilik va Renessans» (Toshkent: «ALOQA PRINT» tipografiyasi, 2008-y., shartli nashr l.14) tо‘plamlari chop etildi. - «Temuriylar davri madaniyati yodgorliklari» (Toshkent: О‘zMU tarix fakulteti minitipografiyasi, 2003-y., shartli nashr l.6,75), “Amir Temur va Temuriylar davri: yangi tadqiqotlar” (Toshkent: «Fan va texnologiya» nashriyoti, 2005-y., 13 p.l.), «Temuriylar imperiyasida davlatchilik va Renessans» (Toshkent: «ALOQA PRINT» tipografiyasi, 2008-y., shartli nashr l.14) tо‘plamlari chop etildi.
- Olingan natijalar Temuriylar davrida fan va madaniyatning rivojlanish tarixini о‘rganish bilan shug‘ullanuvchi mutaxassislar va tadqiqotchilar uchun muhim ahamiyatga ega. Tadqiqot natijalaridan shuningdek oliy о‘quv yurtlari, kollej, litsey va maktablar uchun darslik va qо‘llanmalar tayyorlash, о‘zbek davlatchiligi tarixini yorituvchi ekspozitsiya va kо‘rgazmalar tashkil etishda foydalanish mumkin. “О‘zbekiston va xorijda Temuriylar davri yozma yodgorliklarini о‘rganish” fundamental tadqiqoti ustida ish olib borilgan bо‘lib (muddati – 2007-yilning ikkinchi yarmi – 2011-yil), uning natijasida mana shu davrga tegishli xorijda saqlanayotgan qо‘lyozmalar haqida ma’lumot tо‘plandi. Mazkur mavzu bо‘yicha Eron, Turkiya, Buyuk Britaniya, Fransiya va Rossiya qо‘zlyozmalar fondida saqlanayotgan yozma yodgorliklarning о‘rganilish darajasi tahlil qilindi. О‘sha davrda tarixiy asarlarga katta ahamiyat qaratilganligi aniqlandi. 2007-yilda “Temuriylar tarixi bо‘yicha manbalar”, 2009-yilda “Temuriylar tarixi bо‘yicha manbalar: ta’riflar, tarjimalar, tadqiqotlar” mavzularidagi Respublika ilmiy-amaliy konferensiyalari о‘tkazildi. YUNESKO rahbarligida rus tilida «История письменности и рукописной книги народов Узбекистана (IX в. – начало XX в.)» (Ташкент: 2008. 10 p.l. Автор – Н.Н. Хабибуллаев) monografiyasi, о‘zbek tilida «Temuriylar davri ma’naviy merosi tarixidan» (Toshkent, 2009. – 98 s. Muallif – O. Buriyev) broshurasi, shuningdek, «Temuriylar tarixiga oid manbalar» (Toshkent: Aloqa Print, 2010) tо‘plami chop etildi.
Innovatsion ishlanmalar: 2007-yilda FA–I2–005 «Toshkent – islom madaniyati markazi» innovatsion loyihasi ustida ish olib borildi. Uning asosida «Toshkent – islom madaniyati markazi» kо‘rgazmasi tashkil etilgan bо‘lib, uning materiallari о‘zbek tilining boy moddiy va ma’naviy merosi haqida guvohlik beradi. «Toshkent – 2007-yil islom madaniyati markazi. Toshkent kolleksiyalarining islom qо‘lyozmalari» nomli kо‘rgazma katalogi uchta (о‘zbek, rus, ingliz) tilda chop etildi. Fundamental loyihalarni qо‘llab-quvvatlash fondi bо‘yicha loyihalar. Fundamental loyihalarni qо‘llab-quvvatlash fondi bо‘yicha “Xorijda saqlanayotgan Temuriylar davri ashyolari katalogi” (2006 – 2007-yy.) loyihasi bajarilgan bо‘lib, unda Rossiya, Osiyo va Yevropa muzeylarida saqlanayotgan Temuriylar davriga oid ashyolar aks ettirilgan va tavsiflangan. “О‘rta Osiyoda kitobatchilik madaniyati tarixidan” (Temuriylar davrida yaratilgan asarlarning qо‘lyozma va toshbosma namunalari) (2008 – 2009-yy.) nomli loyiha bajarib tugatildi. Shuningdek, “XIX asr oxiri – XX asr boshlarida toshbosma usulida bosilgan darsliklar haqida” (2010–2011-yy.) va “Virtual kо‘rgazmalar va ularning ilmiy-amaliy asoslari” (Temuriylar davri tarixi davlat muzeyi kо‘rgazmalari asosida) (2010 – 2011-yy.) loyihalari amalga oshirilmoqda. “X1X asr oxiri – XX asr boshlarida toshbosma usulida bosilgan darsliklar haqida” (2010–2011-yy.) loyihasiga muvofiq quyidagi natijalarga erishildi: mavzuning о‘rganilish darajasi tahlil qilinib, manbalar bilan ish olib borildi va ular uchta asosiy guruhga ajratildi: 1) О‘rta Osiyodagi ma’rifat tizimidagi maktablar; 2) rus-tuzem maktablari; 3) jadidlar tomonidan ochilgan yangi usul maktablari uchun mо‘ljallangan kitob va qо‘llanmalar. “Virtual kо‘rgazmalar va ularning ilmiy-amaliy asoslari” (Temuriylar davri tarixi davlat muzeyi kо‘rgazmalari asosida) (2010 – 2011-yy.) loyihasiga muvofiq quyidagilarga erishildi: “Amir Temur va Temuriylar davri me’morchiligi” kо‘rgazma konsepsiyasi va mavzuiy-ekspozitsion rejasi ishlab chiqildi. - Innovatsion ishlanmalar: 2007-yilda FA–I2–005 «Toshkent – islom madaniyati markazi» innovatsion loyihasi ustida ish olib borildi. Uning asosida «Toshkent – islom madaniyati markazi» kо‘rgazmasi tashkil etilgan bо‘lib, uning materiallari о‘zbek tilining boy moddiy va ma’naviy merosi haqida guvohlik beradi. «Toshkent – 2007-yil islom madaniyati markazi. Toshkent kolleksiyalarining islom qо‘lyozmalari» nomli kо‘rgazma katalogi uchta (о‘zbek, rus, ingliz) tilda chop etildi. Fundamental loyihalarni qо‘llab-quvvatlash fondi bо‘yicha loyihalar. Fundamental loyihalarni qо‘llab-quvvatlash fondi bо‘yicha “Xorijda saqlanayotgan Temuriylar davri ashyolari katalogi” (2006 – 2007-yy.) loyihasi bajarilgan bо‘lib, unda Rossiya, Osiyo va Yevropa muzeylarida saqlanayotgan Temuriylar davriga oid ashyolar aks ettirilgan va tavsiflangan. “О‘rta Osiyoda kitobatchilik madaniyati tarixidan” (Temuriylar davrida yaratilgan asarlarning qо‘lyozma va toshbosma namunalari) (2008 – 2009-yy.) nomli loyiha bajarib tugatildi. Shuningdek, “XIX asr oxiri – XX asr boshlarida toshbosma usulida bosilgan darsliklar haqida” (2010–2011-yy.) va “Virtual kо‘rgazmalar va ularning ilmiy-amaliy asoslari” (Temuriylar davri tarixi davlat muzeyi kо‘rgazmalari asosida) (2010 – 2011-yy.) loyihalari amalga oshirilmoqda. “X1X asr oxiri – XX asr boshlarida toshbosma usulida bosilgan darsliklar haqida” (2010–2011-yy.) loyihasiga muvofiq quyidagi natijalarga erishildi: mavzuning о‘rganilish darajasi tahlil qilinib, manbalar bilan ish olib borildi va ular uchta asosiy guruhga ajratildi: 1) О‘rta Osiyodagi ma’rifat tizimidagi maktablar; 2) rus-tuzem maktablari; 3) jadidlar tomonidan ochilgan yangi usul maktablari uchun mо‘ljallangan kitob va qо‘llanmalar. “Virtual kо‘rgazmalar va ularning ilmiy-amaliy asoslari” (Temuriylar davri tarixi davlat muzeyi kо‘rgazmalari asosida) (2010 – 2011-yy.) loyihasiga muvofiq quyidagilarga erishildi: “Amir Temur va Temuriylar davri me’morchiligi” kо‘rgazma konsepsiyasi va mavzuiy-ekspozitsion rejasi ishlab chiqildi.
Темурийлар тарихи давлат музейининг очилиш маросимида сўзланган нутқ, 1996 йил 18 октябрь. - Темурийлар тарихи давлат музейининг очилиш маросимида сўзланган нутқ, 1996 йил 18 октябрь.
- Ассалому алайкум, азиз ватандошлар!
- ўурматли меҳмонлар!
- Қадрли оқсоқоллар, муҳтарам уламолар!
- Бугунги муборак жума тонгида Аллоҳ таоло барчамизни яна бир хайрли кунга етказди. Соҳибқирон бобомиз -ҳазрати Амир Темур руҳини шод қилиб, у зот таваллудининг табаррук 660 йиллигини нишонламоқдамиз.
- Биз бугун муқаддас ислом динимиз буюрган бир фарз-ни - ўтган аждодларимизнинг руҳларини хотирлаш ва шод этишдек эзгу бурчимизни адо этмоқдамиз.
- Муаззам пойтахтимиз Тошкент марказида улуғ Амир Темур номи билан аталувчи гўзал хиёбонда яна бир тарихий воқеанинг гувоҳи бўлиб турибмиз. Соҳибқирон бобомиз ва унинг шавкатли авлодларига бақишлаб бун-ёд этилган муҳташам кошонанинг очилиши маросимида қатнашмоқдамиз. Бугунги маросим ота-боболаримиздан қолган қадимий одатларга биноан хатми Қуръон билан бошланди, юртга ош тарқатилиб дуои такбирлар қилинди.
- Кўпнинг дуоси - кўл, деган нақл бор халқимизда. Умид қиламизки, шу қутлуқ айёмда покиза ният билан қилган хайрли амалларимиз, олижаноб тилакларимиз тангримиз даргоҳида қабул бўлқусидир.
- Чунки улуғ боболаримизнинг руҳларини шод этсак, уларнинг арвоҳларини рози қилсак, юртимизга файз, қут-барака ёқилади, халқимизнинг ризқи бутун, иймони мус-таҳкам бўлқай, иншооллоҳ.
- Халқимиз тарихида инсоний камолоти ва ижтимоий фаолияти билан довруқ қозонган, миллатимиз фахри бўлмиш улуғ зотлар бениҳоя кўп. Аммо улар қаторида юлдузлар аро қуёшдай чарақлаб турган бир буюк зот борки, у Ватанимиз кечмиши, бугуни ва эртасида беҳад юксак ўрин тутади.
- Ул муҳтарам инсон соҳибқирон Амир Темур ҳазратларидир.
- Мамлакатимиз истиқлолга эришгач, Амир Темур шахси яна Ватан ва миллат тимсолига айланди. Истиқлолимизнинг ҳар бир тадбирида, мустақил давлатимизнинг ҳар бир қадамида ул буюк зот руҳи бизга ҳамроҳу ҳамнафас бўлиб бормоқда.
- Буюк шахсларни тарих яратади, дейдилар. Бунга қўшимча қилиб соҳибқирон бобомизнинг суронли ҳаётини хаёл кўзгусидан ўтказиб, буюк шахсларни миллат қайқуси, халқ дарди яратади, дейиш мумкин.
- Умрининг мазмунини "Миллатнинг дардларига дармон бўлишдан иборат" деб билган Амир Темур халқимизнинг ана шундай ардоқли, улуғ фарзандидир.
- Муҳтарам жамоат!
- ўаммамиз яхши биламизки, тарихда машҳур жаҳонгирлар кўп ўтган. Лекин айтинг, дунёнинг қайси ерида, қайси замонда Амир Темурдек буюк саркарда, Амир Темурдек буюк давлат арбоби, Амир Темурдек илм-фан, маънавият ва руҳоният ҳомийси бўлган?!
- Бугун - ҳаётимизнинг барча жабҳаларида адолат ва ҳақиқат қарор топаётган тарихий бир даврда шу фикрни алоҳида таъкидлашни истар эдим:
- Амир Темур - бизнинг шаън-шавкатимиз, қурур-ифтихоримиздир.
- Амир Темур - халқимиз даҳосининг тимсоли, маънавий қудратимиз рамзидир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
