Reja: Baholash, baholashning didaktik maqsadi va vazifalari

Talabalar o‘zlashtirishi lozim bo‘lgan materiallar yuzasidan o‘quv topshiriqlari

№	Talabalar o‘zlashtirishi lozim bo‘lgan materiallar yuzasidan o‘quv topshiriqlari	Topshiriqni bajarish yuzasidan ko‘rsatmalar
	Darslikdagi matnni diqqat bilan o‘qib quyidagi savollarga javob toping va topshiriqlarni bajaring:	Talabalar guruhi bilan hamkorlikda ishlang Talabalar jamoasi bilan o‘tkaziladi ­gan savol-javobda faol ishtirok yeting.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

10.1. ATAMALAR BILAN ISHLASH UCHUN O‘QUV TOPSHIRIQLARI
2– topshiriq. Atamalar raqamini ularning ta’rifi ilan juftlang. 

1	Genotip	A	Meyoz bo’linishda kon'yugatsiyalanadigan gomologik xromosomalarning xromatidlari o’rtasida o’xshash qismlar (genlar)ning o’rin almashishi.
2	Geterozigota	B	Genotip (organizm) bilan tashqi muhitning o’zaro ta'siri natijasida organizmda shakllanadigan barcha tashqi va ichki belgilar yig‘indisi.
3	Gomozigota	D	Bir genning har xil allellariga yega bo’lgan zigota, organizm.
4	Gomologik xromosomalar	E	Belgi va xossani faqat gomozigota xolatda namoyon yetuvchi gen.
5	Diduragay chatishtirish	F	Bir xil tuzilishga, allellarga yega xromosomalar
6	Dominant	H	Allel bo’lmagan genlar bo’lib, ular birgalikda ma'lum bir belgini rivojlantiradi, ya'ni to’ldiruvchi ta'sir ko’rsatadi.
7	Komplementar genlar	G	Organizm, hujayraning irsiy omillar yig‘indisi.
8	Krossingover	J	Bir genning bir xil allellariga yega zigota, organizm.
9	Retsessiv gen	K	Ikki juft alleli bilan farq qiluvchi organizmlarni chatishtirish.
10	Fenotip	L	Geterozigotada namoyon bo’luvchi allel yoki belgi-xossa.

Topshiriq javobi: 1 –G; 2 – D; 3 – J; 4 – F; 5 – K; 6 – L; 7 – H; 8 – A; 9 – E; 10 – B.
KLASTER VOSITASIDA NAZORAT QILISh
1 –topshiriq. Genlarning belgilarga ta’sirini guruhlarga ajrating. 1. To‘liq dominantlik. 2. Komplementariya. 3. Oraliq irsiylanish. 4. Yepistaz.5. Polimeriya. 6. Pleyotropiya. 7. Ko‘p allellilik.

Klasterning javobi:
Bir genning bir belgiga ta’siri – 1, 3, 7.
Bir necha genning bir belgiga ta’siri – 2, 4, 5.
Bir genning ko‘p belgiga ta’siri – 6.
Turli ko‘rinishdagi jadvallar asosida nazorat qilish
1- jadval

Irsiylanish turi	Birinchi bo‘g‘in duragaylari fenotipi	Ikkinchi bo‘g‘inda fenotip bo‘yicha nisbat	Ikkinchi bo‘g‘inda genotip bo‘yicha nisbat	Mazkur natijalarning sababi
Belgilarning to‘liq birikkan holda irsiylanishi
Belgilarning to‘liqsiz birikkan holda irsiylanishi.
Genlarning komplementar ta’siri.
Genlarning yepistaz ta’siri.
Genlarning polimer ta’siri.
Genlarning ko’p tomonlama ta'siri.

Genetik injeneriua usullari	Kim tomonidan kashf qilingan	Mohiyati	Ahamiyati
Transformatsiya
Transduktsiya

6. Jarayonlarning ketma ketligini aniqlash uchun topshiriqlar.
2 – topshiriq. Genlarni klonlsh jarayoni bosqichlarining ketma – ketlik zanjirini tuzing

1. YecoRl bakteriyasining DNKsini va shu bakteriya plazmidasini alohida idishlarda YecoRl restriktaza fermenti bilan ishlov beriladi.
2. DNK bo‘laklarini yelektrofo­rez moslamasida katta kichikligiga qarab ajratiladi.
3. DNK molekulasida YecoRl restrikta­za fermenti taniy oladigan maxsus nukleotidlar izchilligi qancha bo‘lsa, shuncha bo‘lakka bo‘linadi.
4. Ferment plazmidaning halqasimon DNK ko‘sh zanjirini fa’at bir joydan kesib, plazmidani «yopishqoq» uchli ochiq holatga o‘tkazadi.
5. DNK bo‘laklari maxsus bo‘yoq bilan bo‘yaladi.
6. Rekombinat plazmid hosil kilinadi.
7. Rekombinat plazmidli bakteriyalarda antibiotikka chidamlilik geni bo‘lganligi sababli antibiotik ta'sirida o‘lmaydi.
8. Ajratib olingan «yopishqoq» uchli DNK bo‘lagi ochiq holatdagi «yopishqoq» uchli plazmid DNKsi bilan aralashtirilib ligaza fermenti yordamida tikiladi.
9. Bir xil kattalikdagi DNK bo‘laklarini oddiy ko‘z bilan ko‘rish mumkin.Plazmid tarkibiga xromosoma DNK bo‘lagi kiritiladi.
10. Rekombinat plazmid plazmidsiz, ya'ni antibiotik ta'siriga chidamsiz bakteriyaga kiritiladi.
11. Elektroforez gelidan istalgan DNK bo‘lagini suvda yeritib ajratib olinadi.
12. Yot DNK bo‘lagini bu usulda ko‘paytirish genlarni klonlash deb ataladi.
13. Klonni tashkil yetuvchi har bir bakteriyada yot (geterologik) DNK bo‘lagi bor bo‘lib, bakteriya biomassasi qanchalik ko‘paytirilsa, yot DNK bo‘lagi shunchalik ko‘payadi.
14. Tajriba o‘tkazilayotgan probirkaga an­tibiotik qo‘shib rekombinant bakteriya kloni ajratib olinadi va ko‘paytiriladi.
2 – topshiriqning javobi: 1; 4; 3; 2; 5; 9; 11; 8; 6; 7; 10; 14; 13; 12.
7. Ob’ektlarni taqqoslash uchun Venn diagrammasi

Yuksak hayvonlarni klonlash usullarini taqqoslang va Venn diagrammasida ifoda yeting.