Reja banklar va ularning bozor iqtisodiyotidagi roli 2

Tijorad krediti – bu iqtisodyotda kredit munasabotlarining vujidga kelishining dastlabki kredit shakilarida hsoblanadi .Ushbu kreditning obyekti bo’lib sotiladigon tovarlar ,subyekt bo’lpb mol yetkazib beruvch va mol sotib oluvch korhona va tashkilot lar hisoblanadi .

Lezing krediti –(Lizing iglizcha- ijara degani) bu mulkiy munasabatlar majmui bo’lib binda bir taraft (lizing beruvchi) boshqatarafing (lizing oluvchi)toshirig’iga binoan uchinch taraft (mol yetkazib beruvchi) dan lizing shartnomasiga muvafiq
Lizing obyektlari bo’lgan mulkni oz mulki qilib sotib olib uni to’lash asosida lizing shartnamosida belgilangan shartlar bilan vaqtinchalik foydalanish va egalig qilish uchun lizing oluvchiga beradi.
Banklar o’rta asrlarda puldorlar tomonidan pulni qabul qlish va boshqa davlat, shahar puliga almashtirib berish asosida kelib chiqan .Bank so’zi (italyancha banka )so’zidan olingan bo’lib(stol)”pullik stol” ma’nosini anglatadi.
XII asrlarda Genuyda pul almashtirvchilarni “bankcherii”deb atalib agar puldorlarning qaysi biri ishonchini oqlamasa va ishga masuliyatsizlik qilsa , o’tirgan stoli sindirib tashlangan va uni “banka rotta ”ya’ni bankarot deb atashgan .Banklar paydo bolishining boshlangich nuqtasi bolib Flo’rensiya va Vensiyada tashkil etilgan kichik ijro –banklar hisoblanadi.Keyichalik bunday banklar Amsterdamda (1605yil) ,Gamburgda (1618 yil) ,Malinada ,Germanyada vujidga .Angilya banki tizim sifatida (XVI asr) yuzaga kelgan va rivojlangan dastlabki banklardan hisoblanadi.


Markaziy bank iqtisodiy vaziyatga qarab arzon yoki qimmat pul siyosatini yuritadi .
Agar iqtisodyotga foydanilmayotgan ishlab chiqarish quvvatlari ,ishsizlik mavjud bolsa Markaziy bank arzon pul siyosatini yuritadi va kridit olish osonlashtirladi . Buninguchun davlat ochiq bozorda davlat qimmatli qog’ozlarni banklar va axolidan sotib oladi ,extiyot normasini kamaytradi va xisob stavkasi pasaytiradi.Bu invitsiyalarning o’sishini va iqtisodyot foallikning kuchayishga olib keladi .
Agar mamlakatda infilatsiya yuz berayotkan bo’lsa ,”qimmat” pul siyosati yuritishga tog’ri keladi .Bu siyosat kreditni “qimmat’’qiliib uni olishini qiyinlashtiradi .Markaziy bank pul taklifini qisqartirish uchun ochiq bozorda qimmatli qogozlarni sotadi extiyot normasini oshiradi va xisob stavkasini kotaradi . Pul taklifi qisqarishini natijasida foiz stavkasi ko’tariladi .Bu o’z navbatida invitsitsiyaning qisqarishga ,infilatsiya ni cheklashga olib keladi .Shunday qlib Markaziy bank mamlakat kriditi molya tizimga bevosita tasir qiladi.