Режа: Банкларда бухгалтерия хисобини ташкил қилишнинг меъёрий-ҳуқуқий асослари ва ўзига хос хусусиятлари

§ 3. Моддий қимматликларни инвентаризация қилиш ҳамда
аниқланган ортиқча ва камомадларни расмийлаштириш
102. Банкларда моддий қимматликларнинг амалда мавжудлигини ва уларнинг сақланишини назорат қилиш учун улар банк томонидан даврий равишда, лекин камида йилда бир марта инвентаризация қилинади.
Инвентаризация ўтказиш тартиби банк раҳбарияти томонидан белгиланади ва инвентаризация комиссияси тузилади. Инвентаризация комиссияси таркиби банк раҳбари буйруғи билан тайинланган инвентаризация комиссияси раиси ва унинг аъзоларидан иборат бўлиб, уларнинг сони тоқ бўлиши лозим.
103. Моддий қимматликларни инвентаризацияси натижасида аниқланган ортиқча ёки камомад юзасидан ўрнатилган тартибда далолатнома тузилади ва бухгалтерия ҳисобида акс эттирилади.
Банкда ўтказилган инвентаризация натижасида аниқланган ортиқча моддий қимматликлар банк даромади ҳисобланади.
104. Тижорат банклари ходимларининг айби билан фойдаланишга яроқсиз ҳолга келган моддий қимматликлар ёки камомад аниқланган ҳолда, ушбу моддий қимматликларнинг ҳақиқий қиймати, қонунчиликда белгиланган тартибда айбдор шахслардан ундириб олинади.
Етказилган зарар миқдорини, банк мулкига зарар етказганлиги учун ташкилот ходими моддий жавобгарлиги доираси ва тартибини аниқлаш Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодекси билан тартибга солинади.

§ 4. Омбордан моддий қимматликларни бериш ва
улардан фойдаланиш ҳисобини юритиш
105. «16561-Омбордаги асосий воситалар» ва «19921-Омбордаги кам баҳоли ва тез эскирувчи буюмлар ҳамда бошқа қимматликлар» ҳисобварақларида ҳисобга олинадиган моддий қимматликлар омборхонадан ёзма талабномалар бўйича берилади.
Бу талабномаларни имзолаш ва омбордан материаллар беришга рухсат этиш ҳуқуқи берилган шахслар тўғрисида буйруқ чиқарилиши керак. Буйруқ нусхаси мазкур шахслар имзоларининг намуналари билан бирга омбор мудирига (омборчига) ва бухгалтерияга, ҳисобварақ бўйича ҳисоб юритадиган ходимга топширилади.
Қиймати тегишли ҳисобварақларга киритилиши керак бўлган материаллар учун ёзилган талабномаларда банк буйруғи бўйича имзолаш ҳуқуқи берилган тасарруф этувчининг рухсат берувчи имзоси бўлиши лозим.
Омбордан материаллар олиш учун ёзиладиган талабнома уч нусхада тузилади. Уларда кўзда тутилган барча реквизитлар, шунингдек, талаб қилинаётган моддий қимматликларнинг номенклатура бўйича рақамлари, номи (нави), сони ва мақсади кўрсатилади.
Талабномаларнинг дастлабки икки нусхасига материаллар олувчи уларни олгани ҳақида тилхат ёзади ва бу қоғозларга материалларни берган омборчи имзо чекади.
Берилган материаллар омбор ҳисоб юритиш қайдномаларида чиқим қилинганидан кейин омборчи талабноманинг иккинчи нусхасини хронологик тартибда ўзидаги чиқим ҳужжатлари йиғмажилдига тикиб қўяди. Биринчи нусха бухгалтерияга топширилади, учинчиси эса материалларни олувчининг қўлига берилади.
106. Материаллар бошқа филиалга жўнатилаётганда талабномалар тўрт нусхада тузилади. Уларнинг бири моддий қимматлик жўнатмасига қистирилади, иккита нусхаси бухгалтерияга берилади ва тўртинчи нусхаси омбор мудирига берилади.
Талабномалар умумий суммасига материаллар сарфини ҳисоб ҳужжатларида акс эттириш учун кирим-чиқим ордери тузилади.
107. Ёқилғи ва мойлаш материаллари ҳайдовчиларга, шунингдек, бошқа хўжалик материалларни муайян лимитлар бўйича мунтазам олиб турадиган шахсларга талабномаларсиз, ҳар бир ойда ҳар бир олувчи учун тутиладиган лимит карталари асосида берилиши мумкин. Бу карталарда берилган материаллар суммаси қайд этилади. Ана шу лимит карталари асосида ҳар ой охирида материалларнинг қиймати балансдан чиқарилади.
108. «Омборда» илова (суб) ҳисобварағи бўйича материаллар ҳисоби миқдор ва қиймат ифодасида (тури ва навига қараб) юритилади.
Қўшимча китобда шахсий ҳисобварақлар юритилади, бундан ташқари, материаллар турлари ҳамда ҳисобдор шахслар бўйича варақчалар ва дафтарларда ҳисоб олиб борилади.
Варақчада банк номи, анжом номи, дафтар бўйича номер, ҳисобварақ номери, анжомнинг нархи, анжомлар сони, анжомни берувчининг номи, бухгалтерия ёзуви қайд қилинган сана, анжом учун жавобгар шахснинг исм-шарифи, анжомлар суммаси ва улар сақланаётган жой кўрсатилади.
Варақчалар бир турдаги буюмлар гуруҳлари бўйича картотекага жойлаштирилади. Асосий воситалар ҳисобини юритиш дафтари йил охирида якунланмайди ва ундаги ёзувлар янги йилда давом эттирилади. Моддий қимматликлар умумий белгиланган тартибда йўқлама қилиб турилади.
Материаллар турлари ҳамда ҳисобдор шахслар бўйича варақчалар ва дафтарлар электрон шаклда дастурий таъминот орқали олиб борилади.