Режа: Бетон аралаштиргичлар; Қоришма аралаштиргичлар; Бетон ташувчи автомобиллар; Бетон насослари. Бетон аралаштиргичлар

73-расм. Бетон қориштирувчи автомобиллаp
1-қориштиргич; 2-юклаш-тушириш қурилмаси; 3-сув миқдорлагич;
4-йиғма рама; 5-аралаштиргич юритмаси; 6-бошқариш
механизми; 7-автомобилp шассиси.


Қориштириш барабанининг узатмаси - механик, автоном ички ёнув двигатели билан ҳаракатга келтирилади.
Бетон қориштирувчи машина қуйидаги таркибий қисмлардан тузилган: автомобилp шассиси 7, йиғма рама 4, қориштиргич 1, юклаш-тушириш қурилмаси 2, сувни миқдорлаш учун жиҳоз­ланган бак 3, қориштиргич узатмаси 5, бошқариш механизми 6. Ъамма таркибий қисмлар рамага ўрнатилган, рама эса автомобилp шассисига жойлаштирилган.
Бетон насослари.
Бетон насослари бетоннинг суюқ қоришмаларини, трубалар орқали иншоотлар қурилишида монолит бетон ва темирбетон қуйиш жойларига узатиш учун мўлжалланган. Улар ҳажмий насосларга киради, чунки уларнинг иши ўзгарувчан ҳажмни яратишда сиқиб ва суриб чиқариш тартибига асосланган.
Агар бу ҳажмни суюқ аралашма билан тўлдирсак, кейин уни камайтирсак, бунда суюқ аралашма босим остида трубаларда сиқилади.
Бетон насосларини қуйидагича турларга бўлиш мумкин: иш характерига кўра - тўхтовсиз узатувчи (шланг орқали) ва даврий узатувчи (поршенp орқали); ҳаракатлантириш мосламасининг турига кўра - механик ва гидравлик ҳаракатланувчи; бетон ташувчи цилиндрлари сонига қараб - бир ва икки цилиндрли; иш бажаришига кўра эса муқим ишловчи (прицепли) ва кўчма (бетон насосли автомобиллар).
Бетон насосларининг иш унумдорлиги, бетон қоришмасини узоққа ва баландга узатиб бера олиши, уларнинг асосий параметрлари бўлиб ҳисобланади.
Гидравлик юритмали узлуксиз ишловчи поршенсиз бетон–насосларнинг ишлаш принципи, механик ёки гидравлик юритмали поршенли бетон насослари ишлаш принципидан (74-расм) фарқ қилади. У қуйидагилардан тузилган: насос камераси 3, бир томондан нейлон-неопрен ичакка 6 уланган қўзғатгич 7 ва иккинчи томондан бетон узатиш йўли орқали кетувчи истеъмолчи 1 дан иборат. Насос камераси герметик зич беркитилган цилиндрик корпус, ички қисмида роторга бир – бирига боғланган пўлат пластинкалар 5 ва резина қопланган иккита ролик 2 лар ўрнатилган. Ротор цилиндрик камера ўқидан ўтадиган вал 4 га ўрнатилган.Унинг ички цилиндрик юзаси бўйича эгилувчан шланг ўтказилган бўлиб, бу таҳминан айлананинг 3/5 қисмини эгаллайди. Ротор айланганда 2 та резина қопланган роликлар ичакни босади, резина қопланган роликлар ва эгилувчан ичак насос вазифасини бажаради ва бетон қоришмасини қисмлаб ичак орқали суриб чиқаради. Камерада доим сийракланиш бўлиб, босим 0,008,...0,009 МПа бўлади, буни вакуумли насос вужудга келтиради. Унинг иш унумдорлиги 0,5 м³/соат. Сийракланиш туфайли шланг кенгаяди, бетон қоришмасини қориштирилаётган идишдан сўриб олади.
Суюқ бетон аралашмасини ҳайдаш тартиби қуйидагича бўлади. Ролик планетар ҳаракат қилиб шланг эзлиб аралашмани суради ва бе­тон қоришмасини бетон ўтказгичга киритади. Эзилган шланг яна элас­тик куч таъсирида олдинги ўз ҳолатига қайтади, камерадаги суюқ бетон қоришмаси чиқиб кетиши ҳам шунга сабаб бўлади. Суюқ бетон аралашмаси атмосфера босими таъсирида шлангга сўриб олинади, диаметр бўйича жойлашган ролик яна бетон қоришмаси шлангини босади. Эгилувчан шлангда тиқин пайдо бўлиши ротор айланиши йўналишини ўзгартиради ва тиқинни босим орқали тескари йўналишда ҳаракат қилишга ундайди. Суюқ қоришма йўналтириладиган труба резина тозалагич орқали тозаланади, у бункернинг юклаш оғзига ўрнатилган. Бункерни сув билан тўлдириб, суюқ қоришма насоси ротори ишга туширилса, сув насоси режимида ишлайди. Ишчи камерада жойлашган шлангни бошқасига алмаштириш керак бўлса у осонгина алмаштирилади. Бунинг учун иккала қискич бўшатилади ва ротор ишга туширилади, у айланиш жараёнида шлангни ишчи камерадан чиқаради. Шундан сўнг роторни орқага йўналтириш йўли билан янги шланг ишчи камера ичига ўрнатилади ва қисқичлар қотирилади.
Бундай суюқ бетон қоришма насосларининг афзалликлари қуйидагилардан иборат: бетон қоришмасининг бир хилда ҳаракатланишида кам энер­гия сарфланади; гидроузатма тузилиши оддий; бетон қоришмаларини енгил инерт тўлдирувчилар билан бирга чиқариши ёки сўриб олиши; шланг кесим юзасининг ўзгармаслиги насосни бир меъёрда яхши ишлашига имкон беради, чунки бирданига босим ортиб ёки камайиб кетиш хавфи бўлмайди, бундай насосларни текшириш ва улардан фойдаланиш ҳам жуда оддий.
Лекин бетон қоришмаларини насосларининг камчиликлари ҳам бор: тортиб олинаётган бетон қоришмасининг силжувчанлигига, тузилишига жуда катта эътибор беришни талаб қилади; бетононасос ҳосил қилаётган босим оз бўлганлиги учун тортиш ва узатиш узоқлиги чекланган; эгилувчан шланг жуда оз вақтга чидайди ва у ишчи камерасининг ичида жойлашган; 2000...3000 м³ қоришма тортилиб ёки сўриб узатилгандан сўнг эгилувчан шланг алмаштирилиши зарур. Буларнинг ҳаммаси шлангли гидравлик юритмали бетон қоришмалар насоси кенг қўлланилишини чегаралайди.
Бетон қоришмаси насослари тўлдирувчиси майин шағал бўлганда бетон қоришмасини тортишда, саноат ва фуқаро қурилишида, армоцементдан қилинган конструкциялар ва бошқалар тайёрлашда катта самарадорлик билан ишлатилади. Бу насослар 60 м³/соат бетон қоришмасини 30 м баландликка 3,5 МПа босим билан диаметри 125 мм бўлган шланг орқали узатиб беради.