Режа: Бинар аралашмаларни ректификация қилиш

Даврий ишлайдиган ректификацион қурилмалар. Кичик ишлаб чиқаришларда даврий ишлайдиган ректификацион қурилмалар қўлланилади. Дастлабки аралашма ҳайдаш кубига берилади (2-расм). Куб ичига иситувчи змеевик жойлаштирилган бўлиб, аралашма қайнаш ҳароратигача иситилади. Ҳосил бўлган буғлар ректификацион колоннанинг охирги тарелкасининг пастки қисмига ўтади. Буғ колонна бўйлаб кўтарилган сари енгил учувчан компонент билан тўйиниб боради. Дефлегматордан колоннага қайтган бир қисм дистиллят флегма деб юритилади. Флегма (суюқ фаза) колоннанинг энг юқориги тарелкасига берилади ва пастга қараб ҳаракат қилади. Суюқ фаза пастга ҳаракат қилишда ўз таркибидаги енгил учувчан компонентни буғ фазасига беради. Буғ ва суюқ фазаларнинг бир неча бор ўзаро контакти натижасида буғ фазаси юқорига ҳаракат қилгани сари енгил учувчан компонент билан тўйиниб борса, суюқлик эса пастга томон ҳаракат қилган сари таркибида қийин учувчан компонентнинг миқдори ошиб боради.





2-расм. Даврий ишлайдиган ректификацион қурилма схемаси:
1-ҳайдаш куби; 2-ректификацион колонна; 3-дефлегматор; 4-ажратгич; 5-совитгич; 6,7-йиғгичлар.

Колоннанинг юқориги қисмидан буғлар дефлегматорга ўтади ва у ерда тўла ёки қисман конденсацияга учрайди. Буғлар тўла конденсацияланганда ҳосил бўлган суюқлик ажраткич ёрдамида икки қисм (дистиллят ва флегма) га ажратилади. Охирги маҳсулот (дистиллят) совиткичда совитилгандан сўнг йиғиш идишига юборилади. Кубда қолган қолдиқ суюқлик керакли таркибга эришгандагина жараён тўхтатилади, қолдиқ туширилади ва цикл қайтадан бошланади. Қолдиқнинг тегишли таркибига эга бўлишини унинг қайнаш ҳароратига қараб аниқланади.

Узлуксиз ишлайдиган ректификацион қурилмалар. Бундай қурилмалар саноатда кенг ишлатилади. Узлуксиз ишлайдиган ректификацион қурилманинг принципиал схемаси 3-расмда кўрсатилган. Қурилманинг асосий қисми ректификацион колоннадир. Колонна цилиндрсимон шаклда бўлиб, унинг ичига тарелкалар ёки насадкалар жойлаштирилган бўлади. Дастлабки аралашма одатда иситкичда қайнаш ҳароратигача иситилади, сўнгра колоннанинг таъминловчи тарелкасига берилади. Таъминловчи тарелка колоннани икки қисмга (юқориги ва пастки колоннага) бўлади. Юқориги колоннада буғнинг таркиби енгил учувчан компонент билан тўйиниб боради, натижада таркиби тоза енгил учувчан компонентга яқин бўлган буғлар дефлегматорга берилади. Пастки колоннадаги суюқлик таркибидан максимал миқдорда енгил учувчан компонентни ажратиб олиш керак, бунда қайнатгичга кираётган суюқликнинг таркиби асосан тоза ҳолдаги қийин учувчан компонентга яқин бўлиши керак.



3-расм. Узлуксиз ишлайдиган ректификацион қурилма схемаси:
1-иситкич; 2-ректификацион колонна; 3-дефлегматор; 4-ажратгич; 5-совиткич; 6-дистиллят учун йиғгич; 7-қайнатгич; 8-қолдиқ маҳсулот учун йиғгич.